Στον Άγιο Νικόλαο στο Σφεντούρι.

   

Η μνήμη του Αγίου Νικολάου στην Αίγινα τιμάται σε πολλούς ναούς όχι μόνο  της πόλης αλλά και των χωριών.

Εντυπωσιάζει ο μεγάλος αριθμός εκκλησιών και αυτό αποδεικνύει τη ναυτοσύνη  των ανθρώπων του νησιού, το δέσιμο με τη θάλασσα, αλλά και την ευλάβεια και αγάπη που έχουν  για  τον ίδιο τον Άγιο.

Ακόμα πιο εντυπωσιακό είναι το γεγονός της ύπαρξης πολλών ναών στην ενδοχώρα του νησιού ή ακόμα και πάνω σε παραδοσιακούς και ορεινούς οικισμούς.

Ένας  τέτοιος ναός είναι του Αγίου Νικολάου στο Σφεντούρι το οποίο ο διαβάτης συναντά λίγο έξω από το χωριό και ακολουθώντας το σχετικό μονοπάτι.

Η εκκλησία αυτή που στον περίβολό  της  έχει κάποια μνήματα, είναι αρχιτεκτονικά μία σύνθεση από κτίσματα  και προσθήκες που προστέθηκαν στον αρχικό ναό.

Έτσι το οικοδόμημα φαίνεται πως έχει τρούλο ενώ δεν έχει ενώ επεκτάθηκε προς τα δυτικά με ένα νεότερο κτίσμα. Η κεραμοσκεπή του  είναι παλαιά και το καμπαναριό του κοιτά προς το νότο.

Πραγματικά πολύ ενδιαφέρον και γραφικό  το εκκλησάκι.

Η σημερινή του καλή κατάσταση  μαρτυρεί και την αγάπη των ντόπιων προς  τον Άγιο Νικόλαο. Από  τον περίβολό  του η θέα κόβει την ανάσα  και ο διαβάτης αντικρίζει  τα Μέθανα,τον Πόρο και όλη  την πλευρά  της Πελοποννήσου καθώς και τη νότια πλευρά  της Αίγινας.

Η μεγάλη ιστορία του Αγίου Νικολάου του Στεριανού στην πόλη της Αίγινας.

Ο  Άγιος Νικόλαος απολαμβάνει μεγάλης τιμής στην Αίγινα, με πλήθος ναών τόσο στην πόλη και στα περίχωρα όσο και στην ενδοχώρα με κύρια θέση στην Παλαιά Χώρα όπου συναντάμε στο λόφο δύο ναούς. Η ευλάβεια των Αιγινητών δια μέσου των αιώνων προς τον Άγιο προστάτη των ναυτικών και των ταξιδιωτών δεν δικαιολογείται μόνο από το ναυτικό επάγγελμα που ασκούσαν αλλά και από την επίκληση  της βοήθειας του σε δύσκολες και ζοφερές στιγμές όταν το νησί κινδύνευε από τις επιδρομές και σφαγές των κατακτητών.

 Σε  αντίθεση λοιπόν με το θαλασσινό Αη Νικόλα του λιμανιού, ο ναός  του Αγίου Νικολάου μέσα στην πόλη της Αίγινας αποκαλείται «ο Στεριανός» ή των Ψαριανών.

  Είναι ο επιβλητικότερος και αρχοντικότατος ναός  της πόλης για τον οποίο οι ενορίτες και κατασκευαστές  του, έδωσαν τον καλύτερο τους εαυτό προκειμένου να αποκτήσουν έναν ναό εφάμιλλο της συνοικίας τους, της αρχοντιάς  και  της κοινωνικής τους θέσης. Ο ναός κτίστηκε σε περιοχή όπου κατοικούσαν πολλοί σφουγγαράδες, καπεταναίοι και καραβοκύρηδες  του νησιού. Το μέγεθος, η μεγαλοπρέπεια και ο διάκοσμος του ναού μαρτυρούν επίσης τη μεγάλη ευλάβεια το σεβασμό την τιμή και την αγάπη που έτρεφαν και τρέφουν οι Αιγινήτες στον Άγιο της θάλασσας.

   Η ιστορία  του ναού, έτσι όπως την έχει καταγράψει στο βιβλίο  του «Χριστιανική Αίγινα» ο κ. Σ. Δημητρακόπουλος είναι μεγάλη και πολύ ενδιαφέρουσα.

   Η σημερινή εκκλησία έχει κτιστεί βορειότερα άλλης παλαιότερης, όπως και σε αυτής τη θέση προϋπήρχε άλλη  παλαιοχριστιανική βασιλική. Στα χρόνια της  Επανάστασης  ο ναός παραχωρήθηκε από την Ελληνική Κυβέρνηση στους πρόσφυγες Ψαριανούς που είχαν καταφύγει στην Αίγινα μετά την καταστροφή των Ψαρρών (1824). Με πρωτοστάτες  τους Ψαριανούς καραβοκύρηδες  Νικολή και Ιωάννη Χατζηαλεξανδρή, Κ. Νικοδήμου, Κ. Κανάρη και άλλων επισκευάστηκε και η στέγη και το υπόλοιπο κτίριο. Αναφέρεται πως μέχρι τότε δεν είχε στέγη ο ναός. Έτσι η εκκλησία έγινε γνωστή ως ο ναός  των Ψαριανών. Τα  εγκαίνιά της έγιναν  τον Οκτώβριο ή Νοέμβριο  του 1826.

   Στα  τέλη  του 19^ου αιώνα η παλαιά αυτή εκκλησία κατεδαφίστηκε και στη θέση της ανυψώθηκε η σημερινή. Θεμελιώθηκε το 1890 πάνω σε οικόπεδο που παραχώρησε ο επιχειρηματίας Φουντούλης. Τα εγκαίνια έγιναν στις 12 Νοεμβρίου του 1900 από τον μητροπολίτη Αθηνών Προκόπιο Β΄Οικονομίδη.

   Ο ναός είναι ρυθμού τρίκλιτης βασιλικής με τρούλο. Οι τοίχοι της είναι κτισμένοι με πελεκημένους ορθογώνιους πωρόλιθους. Το 1949 με δαπάνες  του αιγινήτη Δημήτριου Καίσαρη τοποθετήθηκε ρολόϊ αξίας τότε 22.000.000 δραχμών. Στο εσωτερικό του ναού συναντάμε έναν έξοχο ζωγραφικό διάκοσμο με έργα διαφόρων καλλιτεχνών, κυρίως όμως του Βασίλειου Σταμ. Σταματιάδη.

    Ο ναός σήμερα  χάρη στις άοκνες προσπάθειες  των κατά καιρούς εφημερίων  του αλλά και των ενοριτών του, διατηρείται σε άριστη κατάσταση και αποτελεί ένα κομψοτέχνημα μέσα στην πόλη της Αίγινας, αρμονικά συνδεδεμένος  με τα νεοκλασικά σπίτια και  αρχοντικά της περιοχής.

 Η πρώτη φωτογραφία προέρχεται από το αρχείο  του κ. Νεκτάριου Κουκούλη

Ο κατάλευκος Άι Νικόλας της Κυψέλης.

 

Μεγάλη γιορτή και για την Κυψέλη της Αίγινας, όπου παλαιότερα ζούσαν πολλοί ναυτικοί και σφουγγαράδες, η 6η Δεκεμβρίου, ημέρα εορτής του Αγίου Νικολάου στην Ορθόδοξη Εκκλησία.

 Σε ένα χώρο ειδυλλιακό και τόπο ρεμβασμού υψώνεται το βυζαντινό μνημείο του Αγίου Νικολάου περιτριγυρισμένο από λιγοστά  πεύκα πια αλλά από πολλές παραθεριστικές κατοικίες πλέον.

"Ο ήλιος εβασίλευσεν" κατά  τον Ψαλμωδό και ο Εσπερινός σήμανε στο λευκό εκκλησάκι  του Αγίου των ναυτικών, στην Καβουρόπετρα της Κυψέλης. Σημαιοστολισμένος και γιορτινός υποδέχθηκε  τους προσκυνητές  του  που προσκόμισαν το κερί και το λιβάνι στη χάρη του.

Ο αέρας για λίγο σίγησε και η ακύμαντη θάλασσα λίγα μέτρα πιο κάτω συνόδευσαν με την ηρεμία  τους την απαλή ψαλμωδία  των ύμνων του Αγίου και των προεόρτιων ύμνων της γέννησης  του Κυρίου.

Ο Άγιος Νικόλαος της Κυψέλης στην περιοχή Καβουρόπετρα ή για τους παλαιότερους "Μούλος" (παράφραση από τη λέξη μώλος) συγκαταλέγεται ανάμεσα στις βυζαντινές εκκλησίες  της Αίγινας και στο μακρύ κατάλογο  των εκκλησιών μικρών ή μεγάλων που είναι αφιερωμένοι στον Άγιο  των ναυτικών.

Ειδυλλιακός ο τόπος, ένας χαμηλός λόφος αποτελεί τη βάση του ναού και προσφέρει μια μοναδική θέα  προς  το βόρειο τμήμα  του Σαρωνικού.

Στην ανατολική πλευρά συναντάμε μια γυναικεία μορφή - ένα απομεινάρι παλιάς  αγιογραφίας - και τις μορφές  του Χριστού, της Παναγίας και του Αγίου Νικολάου στο τέμπλο που είναι πολύ μεταγενέστερο του αρχικού κτίσματος  όπως και αυτές οι τρεις λαϊκές αγιογραφίες.

Ο ναός μέχρι τη δεκαετία  του 1930  δεν ήταν ασπρισμένος. Υπάρχει φωτογραφία που τον απεικονίζει εξωτερικά με την πέτρα  του. Το 1970 δέχθηκε εργασίες συντήρησης από την Αρχαιολογική Υπηρεσία.

                               

   Ένας ολόλευκος λοιπόν βυζαντινός ναός, αυτός του Αγίου Νικολάου, δεσπόζει πάνω από τον παραλιακό δρόμο που οδηγεί από την Αίγινα προς τη Σουβάλα, στην περιοχή της Κυψέλης. Οι ναυτικοί της Κυψέλης ευλαβούνται ιδιαίτερα τον Άγιο Νικόλαο και την ημέρα της εορτής του προσέρχονται ως ταπεινοί προσκυνητές προσκομίζοντας τις ευχαριστίες τους αλλά και τα αιτήματα τους. 

   Αγαπημένος χώρος περιπάτου που τα τελευταία χρόνια , αν και έχει πνιγεί από τις παραθεριστικές κατοικίες που κατόρθωσαν να τον περικυκλώσουν, φωτίζεται τη νύχτα, είναι περιποιημένος και καθαρός χάρη στις προσπάθειες των γειτόνων του. Για δεκαετίες  ο ναΐσκος απολάμβανε την ευεργετική φροντίδα της μακαρίτισσας  γερόντισσας Ζωής, η οποία τον πρόσεχε και τον είχε ένα πραγματικό στολίδι. Επίσης σώζονται φωτογραφίες από την εποχή (1930) που ο ναός δεν ήταν ασβεστωμένος και φαινόταν  η πέτρα του, επίσης σε άλλες εικονίζονται οι μαθητές του Δημοτικού σχολείου Κυψέλης το δάσκαλο τους αρχιμανδρίτη π. Ιωάννη Ηλιόπουλο που φροντίζουν  τα γύρω πεύκα και φυτεύουν καινούργια δενδρύλια.

   Ο ναός είναι εγγεγραμμένος σταυροειδής με τέσσερις κίονες να στηρίζουν τον τρούλο του. Παρότι διαθέτει κομψότητα δεν είναι συμμετρικός. έχει κτιστεί από μεγάλους λαξευτούς πλίνθους και έχει ενσωματωμένα  κατάλοιπα από αρχαίο ναό, όπως τις κολώνες και τα κιονόκρανά τους. Στο εσωτερικό διαζώζονται δύο με τρεις φθαρμένες  τοιχογραφίες. Είναι φανερό ότι ο ναός έχει υποστεί πολλές αλλοιώσεις στο πέρασμα των αιώνων από την προσπάθεια κάποιων να τον διατηρήσουν και να τον ευπρεπίσουν.

   Τέλος  ο λόφος στον οποίο είναι κτισμένος για πολλούς θεωρείται  ότι ήταν ο χώρος του αρχαίου ναού του Ηρακλή στην Αίγινα και ένα μέρος από τη μεσαιωνική τριπυργία που οχύρωνε το νησί από τις επιδρομές των πειρατών.

 

"Έτρεξε" το ποτάμι της Κυψέλης.

 

Ο μικρός χείμαρρος της Κυψέλης - ένας από τους τρεις που διασχίζουν τον οικισμό - κατέβασε νερό.

Αναφερόμαστε σε αυτόν που ξεκινά από  την περιοχή του Κοντού, διασχίζει την Κυψέλης στο ύψος της Αγίας Κυριακής, περνά κοντά από το κοιμητήριο, συνεχίζει προς την ταβέρνα του Κόκορα και το λιοτρίβι του Σακελλίων και εκβάλει στη θάλασσα στην περιοχή της Planaco.

Είναι από τις όμορφες στιγμές αυτών των "δύσκολων" ημερών λόγω κακοκαιρίας. Να ακούς αλλά και να βλέπεις το ποτάμι να τρέχει νερό και να ποτίζει τη γη που τόσο διψούσε τόσο καιρό.

 

"Απ'τα Νικολοβάρβαρα αρχίζει κι ο χειμώνας". Επιβεβαιώθηκε η παροιμία.

                                 

        Οι τρεις εορτές  των Αγίων Βαρβάρας  - Σάββα και Νικολάου σηματοδοτούν  και  την είσοδο μας  στο χειμώνα  και  συνδέονται με  πολλές δοξασίες, έθιμα και συνήθειες.

  Οι παλιές δοξασίες και η λαογραφία του λαού μας θέλουν αυτές τις μέρες να πιάνουν  τα πρώτα δυνατά κρύα, οι πρώτες παγωνιές και χιονοπτώσεις. Πέρα όμως από το κλιματολογικό περιτύλιγμα τις πρώτες μέρες του Δεκεμβρίου έχουμε και τις μεγάλες γιορτές, τα λεγόμενα "Νικολαβάρβαρα" που ηχούσαν και σαν προανάκρουσμα των μεγάλων εορτών του Δωδεκαημέρου. Είναι χαρακτηριστική η αντίληψη που ήθελε "ότι καιρό να έκανε της Αγίας Βαρβάρας" να κάνει και ανήμερα των Χριστουγέννων. Έτσι προχωρούσε ο σχεδιασμός ή ο προγραμματισμός των εορτών παλιά . Έτσι ήτανε σημαδιακές για τον άνθρωπο της υπαίθρου, τον άνθρωπο που πάλευε καθημερινά με τα στοιχεία της φύσης, που ζούσε στο  πετσί του τις αλλαγές του κλίματος και τον εποχών.

     Oι γιορτές αυτές είναι τόσο συνδεδεμένες με τον ερχομό της βαρυχειμωνιάς, που ο λαός μας έλεγε σαν παροιμία: "Απ'τα Νικολοβάρβαρα αρχίζει κι ο χειμώνας". 

Η αγία Βαρβάρα (4 Δεκεμβρίου) θεωρείται προστάτης των παιδιών από την ευλογιά και τις άλλες εξανθηματικές αρρώστιες. Σε ορισμένα μέρη συνήθιζαν την ημέρα της γιορτής της, καθώς και σε περίοδο επιδημίας, να κάνουν μελόπιτες και να τις μοιράζουν στα σπίτια ή να τις αφήνουν σε σταυροδρόμια, ώστε αν έρθει η αρρώστια να είναι γλυκιά, ήπιας μορφής. Η συνήθεια αυτή θυμίζει ανάλογες αρχαίες προσφορές προς τηνΕκάτη.

     5 Δεκεμβρίου, γιορτάζουμε τον Άγιο Σάββα που "σαβανώνει" καθώς λέει το όνομά του:

  "Η Αγιά Βαρβάρα βαρβαρώνει, ο Άη-Σάββας σαβανώνει κι ο Άη-Νικόλας παραχώνει." 

Η παροιμία βέβαια αναφέρεται στο χιονιά, κατά μία άλλη όμως εκδοχή ο Άη Σάββας σαβανώνει τους νεκρούς και τους τοιμάζει  για τον κάτω κόσμο, ενώ, από την άλλη, προσπαθεί να απομακρύνει το θάνατο από τους ζωντανούς, ως άγιος προστάτης και θεραπευτής. Αυτή τη μέρα σε μερικές περιοχές, συνηθίζουν να φτιάχνουν φάβα στη μνήμη του, κι όπως λέει μια λαϊκή παροιμία: "Του Άη-Σάββα, τρώνε φάβα!" 

                                              

     Ο άγιος Νικόλαος (6 Δεκεμβρίου) είναι ο κύριος του υγρού στοιχείου και ο προστάτης των θαλασσινών, οι οποίοι με πολλούς τρόπους εκδηλώνουν την ευγνωμοσύνη τους σ' αυτόν. Στις λαϊκές παραδόσεις ο άγιος περιγράφεται με ρούχα βρεγμένα από αρμύρα, γένια που στάζουν θάλασσα και μέτωπο ιδρωμένο από την προσπάθεια του να τρέξει παντού, όπου κινδυνεύει  πλεούμενο.    

Με απόφαση του Δήμου Αίγινας κλειστά αύριο 5/12 όλα τα σχολεία της Αίγινας.

 

 Μετά από ανακοίνωση που εξέδωσε η Περιφέρεια Αττικής και ο Δήμος Αίγινας, αύριο Παρασκευή 5 Νοεμβρίου λόγω δυσμενών καιρικών συνθηκών θα παραμείνουν κλειστά όλα τα σχολεία της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης στην Αίγινα.

Εορτάζει σήμερα η Αγία Βαρβάρα στον Ασώματο.

 

Φωτογραφία της κ. Στέλλας Μεθενίτη

             

Δύο φωτογραφίες  της κ. Καλλιρρόης Μπέση

 Εορτάζει σήμερα 4 Δεκεμβρίου ο ναός της Αγίας Βαρβάρας στον Ασώματο. Στην Αίγινα επίσης υπάρχει ενοριακός ναός στον Μαραθώνα και ένα παλαιό γκρεμισμένο εκκλησάκι στην Παλαιά Χώρα.
  Ετούτος ο ναός στον Ασώματο ίσως είναι ένας από τους ομορφότερους ναούς της Αίγινας. Η Αγία Βάρβαρα  λίγο έξω από την πόλη της Αίγινας, μετά του "Λάζαρου τις πλάκες",  ανήκει στην ενορία  των Ασωμάτων και πανηγυρίζει στις 4 Δεκεμβρίου. Ο ναός είναι βυζαντινού ρυθμού με μια νεότερη καλόγουστη προέκταση προς τα δυτικά που του χαρίζει έναν ευρύχωρο πρόναο. Περιστοιχισμένος από μια συστάδα κυπαρισσιών αποτελεί μια μικρή όαση δίπλα στο πολύβουο Γενικό Λύκειο Αίγινας.

    Η κατάσταση του ναού είναι εξαιρετική. ΄Κτισμένος από Αιγινήτικο  πουρί, θυμίζει σε πολλά την Αγία Παρασκευή στο Μεριστό. Πολύ φροντισμένος και περιποιημένος από τους γείτονες αλλά  και την ενορία  του. Εντυπωσιάζει όλος ο νοικοκυρεμένος κήπος και ο περίβολος   του ναού. Κολώνες από πουρί στολίζουν τον μαντρότοιχο με μια παλιά σιδεριά - κάγκελο εξαιρετικής τέχνης. 

   

Η  Αγία Βαρβάρα  κάποιες δεκαετίες πριν δέσποζε στην περιοχή καταμεσής μεγάλων κτημάτων που ήταν κατάφυτα από φιστικιές και ελιές. Σήμερα ο δρόμος που περνά από δίπλα της είναι πολυσύχναστος όχι μόνο λόγω της γειτνίασης με το Λύκειο αλλά και εξαιτίας πολλών σπιτιών που έχουν ανεγερθεί στην περιοχή.

 Ο ναός χρησιμοποιείται για  τον εκκλησιασμό  των μαθητών και μαθητριών του Γενικού Λυκείου Αίγινας.

Φωτογραφίες Χρήστος Νεστορίδης