Η "Σπιναλόγκα" του Σαρωνικού. Το νησάκι Άγιος Γεώργιος στη Σαλαμίνα.

Από το Saronicmagazine.gr

Η Σπιναλόγκα του Πειραιά, το μικρό νησάκι του Αγίου Γεωργίου, βρίσκεται μια ανάσα από το Πέραμα και τη Σαλαμίνα. Πάνω του διακρίνονται μια σειρά από οικήματα, εμφανώς κάποια πολύ παλαιά, ακόμα και μισογκρεμισμένα, και άλλα σχετικά πιο καινούργια. Είναι ό,τι έχει απομείνει για να θυμίζει το κολαστήριο του Αργοσαρωνικού.

Οι ομοιότητες των δύο μικρών νησιών, της Σπιναλόγκα και του Αγίου Γεωργίου, είναι πολλές: μεγάλη ιστορία, κοντά στις ακτές, αλλά ταυτόχρονα απομονωμένα, ενώ και τα δύο λειτούργησαν ως χώροι απομόνωσης ασθενών ή ύποπτων για διάφορες μολυσματικές ασθένειες, με βάση τους δικαιολογημένους ή όχι φόβους των παλαιών εποχών.

Οι διαφορές τους, επίσης σημαντικές: από τη Σπιναλόγκα λίγοι κατάφερναν να φύγουν θεραπευμένοι από τη φοβερή ασθένεια της λέπρας, ενώ από τον Αγιο Γεώργιο όλοι έφευγαν έπειτα από ολιγοήμερη παραμονή, η οποία όμως για τους οικονομικά ασθενέστερους ήταν μια σκληρή δοκιμασία…

Το λοιμοκαθαρτήριο

Στον Αγιο Γεώργιο, το γραφικό νησάκι στον όρμο των Παλουκίων, το λοιμοκαθαρτήριο υπολογίζεται ότι άρχισε να λειτουργεί κανονικά το 1865 ή λίγο νωρίτερα. Η περιγραφή που έκανε τον Οκτώβριο του 1884 ο Γερμανός βυζαντινολόγος K. Krumbacher αποτυπώνει παραστατικά την κατάσταση:

«Κατά μήκος της ακτής είναι χτισμένος μεγάλος αριθμός σπιτιών για την καραντίνα. Πρόκειται για τετράγωνες κατασκευές από άγριες πελεκητές πέτρες, λίγο ασβεστωμένες και με κεραμοσκεπές. Κάθε σπίτι αποτελείται από δύο ευρύτερα δωμάτια εφοδιασμένα με μερικά κρεβάτια εκστρατείας και ένα νιπτήρα. Η στεγανότητα της οροφής δεν είναι καθόλου ικανοποιητική. (…) Σε ένα από τα σπιτάκια έχει εγκαταστήσει ο πανδοχέας του νησιού της καραντίνας την κουζίνα και μια τραπεζαρία, όπου συγκεντρωνόμαστε τις κοινές ώρες του φαγητού. (…) Μερικά βήματα κάτω από το οίκημα του επισιτισμού βρίσκεται το μικρό εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου. (…) Οι επιβάτες που είχαν προτιμήσει να περάσουν την καραντίνα πάνω στο πλοίο μάς επισκέπτονταν καμιά φορά και εύρισκον φυσικά την παραμονή στο πλοίο καλύτερη και πιο άνετη» (πηγή: Α. Βιρβίλης, «Το Λοιμοκαθαρτήριο του Αγ. Γεωργίου Σαλαμίνας», περιοδικό Φιλοτέλεια, Ιστορικό Αρχείο Δήμου Πειραιά).

Η πλάκα, που υπάρχει στο προαύλιο της εκκλησίας: «Χολέρας καθαρτήριον την σην νήσον προσήνεγκας τη Ελλάδι, Τροπαιοφόρε. (= Για χολέρας καθαρτήριο προσέφερες τη νήσο σου στην Ελλάδα, Τροπαιοφόρε). Ευγνωμονούντες προσάγομεν σοι την ανακαίνισιν της εκκλησίας, την αποβάθραν και τας οδούς. Μηνί Σεπτεμβρίω ΑΩΞΕ (=1865)».

Ωστόσο, η ιστορία του νησιού, που η επιφάνειά του είναι μόλις 0,200 τ.χλμ. και που ενώθηκε, στα τέλη της δεκαετίας του 1960, με επιχωμάτωση με τη Σαλαμίνα, χάνεται στα βάθη των χρόνων.

Το γεγονός είναι ότι η ερμηνεία ορισμένων γραπτών πηγών οδηγούσε στην εκτίμηση ότι βρισκόταν εκεί ο αρχαίος τάφος της Κίρκης. Αυτό οδήγησε στο νησί τον μεγάλο αρχαιολόγο Ερρίκο Σλήμαν, που έφυγε άπρακτος, αν και πιθανολογείται ότι πάνω στο ταφικό αυτό μνημείο, στην ανατολική άκρη του νησιού, ανοικοδομήθηκε η αρχική παλαιοχριστιανική εκκλησία.

Η νεότερη εκκλησία, που υπάρχει μέχρι σήμερα, χρονολογείται με βάση τον ρυθμό της επί Φραγκοκρατίας (πηγή: Π. Βελτανισιάν «Μικρή συμβολή στην ιστορία της νήσου του Αγίου Γεωργίου», από το περιοδικό «Επικοινωνία» - τ. 3 Ιούλιος 2001).

Η πρώτη μεγάλη ανακαίνιση της εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου και η διαμόρφωση του χώρου γίνονται τον Σεπτέμβριο του 1865 (ΑΩΞΕ), όταν ιδρύεται, με Βασιλικό Διάταγμα (ΦΕΚ 38/9 Αυγούστου 1865) υγειονομικό φυλάκιο. Ωστόσο, η ανάγκη για τη δημιουργία ενός λοιμοκαθαρτηρίου είχε ανακύψει, από πολύ νωρίτερα, στον Πειραιά.

Αρχικά ως προσωρινό λοιμοκαθαρτήριο χρησιμοποιούνταν ένα πλοίο ονόματι «Εύχαρις». Στη συνέχεια θα δημιουργηθεί ένα άλλο στις αποθήκες διαμετακόμισης, εκεί που βρίσκεται σήμερα ο επιβατικός σταθμός του ΟΛΠ.

Ο πρώτος δήμαρχος της πόλης, Κυριάκος Α. Σερφιώτης (1835-1841), σε έγγραφό του με ημερομηνία Ιουλίου 1836 και αριθμό πρωτοκόλλου 429 γράφει, μεταξύ άλλων, προς τη Διοίκηση Αττικής (πηγή: Ιστορικό Αρχείο Δήμου Πειραιά, Φάκελος 1836 Α, υποφ. 4, τεκμ. 2):

«Επειδή παρατηρείται ότι το ήδη ευρισκόμενον στον λιμένα της πρωτευούσης λοιμοκαθαρτήριον είναι πάντα ατακτοποίητον και επειδή εις τούτο το πλοίο δεν δύναται να κρατηθή η αξιοπρέπεια της υπηρεσίας και προφύλαξις της υγείας του πολίτου ένεκα των εκ διαφόρων μερών της Τουρκίας προερχόμενων πλοίων όπερ επικρατεί η νόσος πανώλης φέροντας και διάφορους επιβάτας, οι οποίοι και θα μείνουν μέρες στο λοιμοκαθαρτήριο (…) και συνίσταται η ίδρυσις λοιμοκαθαρτηρίου εις την περιοχήν διαμετακομίσεως».

Ο δούκας της Αυστρίας

Περίπου έναν χρόνο αργότερα, πληροφορούμαστε ότι η επικείμενη άφιξη στον Πειραιά του αρχιδούκα της Αυστρίας γίνεται αφορμή να διαμορφωθεί ένας χώρος για λοιμοκαθαρτήριο και μάλιστα με ρητή εντολή να διακοσμηθεί με τις οδηγίες του θαλαμοποιού του τότε βασιλιά Οθωνα…

Συγκεκριμένα, στις 12 Αυγούστου 1837, η «Επί των Εσωτερικών Γραμματεία της Επικρατείας» με έγγραφό της προς τον δημοτικό αρχιτέκτονα κ. Λοράντζο (πηγή: Ιστορικό Αρχείο Δήμου Πειραιά, Φάκελος 1837/29, τεκ. 5) ζητούσε «να σχηματισθούν εις το ισόγειον της εν Πειραιεί μικράς αποθήκης της διαμετακομίσεως, θάλαμοι τινες εις τους οποίους θα κάνη την κάθαρσίν του ο περιφερόμενος αρχιδούξ της Αυστρίας. Το έργον πρέπει να τελειώση το πολύ πριν το τέλος του ενεστώτος μηνός και θέλει εκτελεσθή με ημερομισθίους οικοδόμους ή με εργολαβίαν κατά τεμάχιον υπό την διεύθυνσίν σας (…)».

Ακόμα, ζητούσαν από τον αρχιτέκτονα του δήμου να συνεννοηθεί «μετά του βασιλικού θαλαμοποιού (όνομα δυσανάγνωστο) προς την εσωτερικήν διάταξιν και διακόσμησιν της οικοδομής».

Το έργο ολοκληρώνεται και στις 29 Νοεμβρίου 1837 εκδίδεται δηλοποίηση, που δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως (ΦΕΚ 45/31-12-1837), στην οποία αναφέρεται ότι το λοιμοκαθαρτήριο Πειραιώς που έχει κατασκευαστεί «και δύνανται να εκκαθαρισθώσιν εν αυτώ άνθρωποι χωρίς κίνδυνον» ξεκινάει να λειτουργεί.

Τον Ιούνιο του 1839 ο τότε δήμαρχος Πειραιά, Κυριάκος Σερφιώτης, ξεκινάει αλληλογραφία με διάφορες υπηρεσίες (πηγή: Ιστορικό Αρχείο Δήμου Πειραιά) και αφού αρχικά διαπιστώνει ότι στις υπάρχουσες εγκαταστάσεις «δεν γίνεται πραγματική εκκαθάριση» (έγγραφο 26/6/1839, αρ. 484) προτείνει (28/6/1839, αρ. 534) να ανεγερθεί λοιμοκαθαρτήριο στην Ψυττάλεια.

Στην Ψυττάλεια δεν λειτούργησε λοιμοκαθαρτήριο. Ομως, θεωρείται πολύ πιθανό να χρησιμοποιήθηκε μαζί με τον κόλπο της Σαλαμίνας ως τόπος αγκυροβολίας πλοίων που έμπαιναν σε καραντίνα.

Αυτή η εκδοχή ενισχύεται από το γεγονός ότι με Βασιλικό Διάταγμα του 1847 κατασκευάζεται στο Αμπελάκι οίκημα για τη διαμονή υπαλλήλων που εξυπηρετούν τα προσορμισμένα πλοία ώστε να μη μετακινούνται καθημερινά υπάλληλοι του Υγειονομείου Πειραιά.

Τελικά, η αύξηση της ακτοπλοϊκής κίνησης του Πειραιά οδηγεί το 1865 -ίσως και μερικά χρόνια νωρίτερα- στη δημιουργία οργανωμένου λοιμοκαθαρτηρίου στο νησάκι του Αγίου Γεωργίου.

Ομως, όλα δείχνουν ότι η λειτουργία του είχε πολλά προβλήματα, κυρίως λόγω της αισχροκερδούς συμπεριφοράς ορισμένων ατόμων και μάλιστα -όπως καταγγέλθηκε το 1911 από τον Λε Κορμπιζιέ- με την «κάλυψη» βουλευτή της εποχής.

Μαρτυρίες

Στις 11 Σεπτεμβρίου 1873, η εφημερίδα «Μέλλον» δημοσιεύει επιστολή αναγνώστη ο οποίος αναφέρει ότι «εις πάντα τα καλώς οργανωμένα λοιμοκαθαρτήρια γίνεται πρόνοια και διά την εν αυτοίς ταχυδρομική υπηρεσία χάριν της αλληλογραφίας των καθαριζομένων. Ενταύθα δε ούτε εις γραμματοκομιστής υπήρχεν» (πηγή: Α. Βιρβίλης, ό.π.). Παρακάτω ο ίδιος θα περιγράψει ότι για να στείλουν ένα γράμμα έδιναν «αδρά αμοιβή» σε λεμβούχους, οι οποίοι, ωστόσο, πολλές φορές παραμελούσαν τις επιστολές…

Ακόμα, περιγράφει ότι τα δωμάτια που τους διέθεσαν ήταν εντελώς άδεια, χωρίς έπιπλα, σκεύη, ούτε καν κρεβάτι. Μόνο προς το βράδυ έφεραν κάποια «άθλια» κλινοστρώματα και σκεύη, τα οποία ενοικιάζοντο. Τα κλινοστρώματα προς 3 δραχμές την ημέρα και αναλόγως τα άλλα σκεύη.

Αποκορύφωμα της κατάστασης ήταν η έλλειψη φαρμάκων, τα πανάκριβα τρόφιμα, που μπορούσαν να αγοράσουν μόνο εύποροι, ενώ οι πιο φτωχοί αναγκάζονταν να τρώνε στο «άθλιο παραμαγειρείο», μια ξύλινη κατασκευή, που μόνο για ανθρώπους δεν ήταν…

Ιδια παρέμεινε η κατάσταση και τα επόμενα χρόνια. Στην εφημερίδα «Αιών» στο φύλλο της 7ης Ιουλίου 1885 διαβάζουμε ότι «οικτράν παριστώσι ημίν την κατάστασιν του λοιμοκαθαρτηρίου του Αγίου Γεωργίου. Τα πάντα απολύτως ελλείπουσιν αυτόθεν, εκτός των τεσσάρων τοίχων», σημειώνοντας ότι για δύο ημέρες δεν έφτασε η ατμάκατος με την τροφοδοσία, με αποτέλεσμα ο γιατρός, οι φύλακες και η φρουρά να μείνουν χωρίς τροφή και νερό. Λίγες ημέρες αργότερα διαβάζουμε στην ίδια εφημερίδα ότι εστάλησαν στρώματα, φαγητό και υπήρξε μέριμνα για καθαρό νερό.

Σύμφωνα με στοιχεία που δημοσιεύτηκαν στην εφημερίδα «Αιών», από 13 Ιουνίου μέχρι 30 Σεπτεμβρίου 1884 «καθαρίστηκαν» στο λοιμοκαθαρτήριο Αγίου Γεωργίου 10 ιστιοφόρα, 25 ατμόπλοια, καθώς και 1.036 επιβάτες επί των πλοίων και 203 στο λοιμοκαθαρτήριο.

Ήταν έτοιμοι να το πουλήσουν

Στο σφυρί προετοιμάζονταν να βγάλουν, το 2013, την ιστορική νησίδα του Αγίου Γεωργίου στο πλαίσιο του αλήστου μνήμης προγράμματος πώλησης των… πάντων από την τότε κυβέρνηση. Ετσι, στις 19 Νοεμβρίου 2013 η Διυπουργική Επιτροπή Αναδιαρθρώσεων & Αποκρατικοποιήσεων έπαιρνε απόφαση, η οποία δημοσιεύτηκε στις 28/11 στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως (ΦΕΚ Β' 3025/2013) να παραχωρηθούν στο ΤΑΙΠΕΔ προς πώληση μια σειρά από ακίνητα. Ανάμεσα σ' αυτά αναφερόταν και το εξής:

Στο στενό Αγίου Γεωργίου Σαλαμίνας έκταση γης 1.498 τετραγωνικών μέτρων (1,4 στρέμματος).

Αυτό δεν ήταν άλλο από τη νησίδα Αγίου Γεωργίου. Τι και εάν έχει τόσο μεγάλη ιστορία, έχει κηρυχθεί Αρχαιολογικός Χώρος (ΦΕΚ Β' 302/ 1982), έχει περιέλθει στο Πολεμικό Ναυτικό και είναι χαρακτηρισμένο ως «Ναυτικό Οχυρό»; Η ταμπέλα «πωλείται» ήταν έτοιμη…

Ωστόσο, με την αλλαγή των αυτοδιοικητικών αρχών άρχισε η αντίστροφη μέτρηση για τη διάσωση της ιστορικής νησίδας. Τόσο η Περιφέρεια Αττικής διά του αντιπεριφερειάρχη Νήσων Παναγιώτη Χατζηπέρου όσο και η Τοπική Αυτοδιοίκηση της Σαλαμίνας κινήθηκαν δραστήρια προς αυτήν την κατεύθυνση.

Πραγματικά, τον Οκτώβρη του 2015 υπήρξαν τα πρώτα θετικά σημάδια ότι το ΤΑΙΠΕΔ εξαιρεί από την πώληση τη νησίδα του Αγίου Γεωργίου, και ο κ. Χατζηπέρος γνωστοποίησε τις προθέσεις του, αρχικά προς το Πολεμικό Ναυτικό, για διεκδίκηση τμήματος της νησίδας, με στόχο:

Να δημιουργηθεί Θεματικό Πάρκο για τη Ναυμαχία της Σαλαμίνας. Σε αυτό το πρόγραμμα αναμένεται, σύμφωνα με πληροφορίες, να αξιοποιηθούν και υπάρχοντα κτίσματα στη «Σπιναλόγκα» του Πειραιά.

Ο Συγγρός στο νησί

Τα δημοσιεύματα στον Τύπο της εποχής ήταν πολλά και αποκαλυπτικά. Αξιοσημείωτη είναι και η μαρτυρία του πλούσιου τραπεζίτη Ανδρέα Συγγρού στα Απομνημονεύματά του, όπου αναφέρεται στην παραμονή του στο νησί από τις 31 Δεκεμβρίου 1871 μέχρι τις 10 Ιανουαρίου 1872, ερχόμενος από την Κωνσταντινούπολη (πηγή: Α. Βιρβίλης, ό.π.).

Πριν φτάσει ο Συγγρός, έγραψε σε έναν φίλο του στην Αθήνα ώστε κατά την ενδεκαήμερη κάθαρση να μην ταλαιπωρηθεί.

«Ούτος ενήργησε και τω παρεχωρήθησαν εις την ερημόνησον Αγιος Γεώργιος παρά την Σαλαμίνα, ωρισμένην διά καθάρσεις, δύο ισόγεια δωμάτια (ο Θεός να τα κάμη δωμάτια), τα οποία ενοικίασα και μετέφερε εκεί έπιπλα πρώτης ανάγκης, οίον κλίνας, τραπέζας, καθίσματα, μαγειρικά σκεύη κ.λπ., ακόμη και τάπητας. (…) Αμέσως ανεχώρησα διά Πειραιά παραλαβών μετ’ εμού τον μάγειρόν μου, τον θαλαμηπόλον μου και τον αμαξηλάτην μου μετά τεσσάρων ίππων και τριών αμαξών. Ανθρωποι και ζώα έπρεπεν, εννοείται, να υποστώμεν την κάθαρσιν».

Και μπορεί ο Συγγρός με την άνεση του χρήματος να είχε όλες αυτές τις ανέσεις, να έβγαινε για κυνήγι στο νησί και να δεχόταν και επισκέψεις. Ωστόσο, δεν ήταν για όλους ίδια η κατάσταση.

Η μαρτυρία του Λε Κορμπιζιέ

Εμποροι ψυχών

Ωστόσο, τα προβλήματα και η εκμετάλλευση των επιβατών φαίνεται ότι δεν είχαν τέλος. Η εφημερίδα «Ακρόπολις» σε δημοσίευμά της στις 17 Ιουλίου 1903 γράφει για «πρωτοφανές σκάνδαλον εν λοιμοκαθαρτηρίω» και αποκαλύπτει ότι «το λοιμοκαθαρτήριο του Αγίου Γεωργίου υδρεύεται από τα ατμόπλοια που εκτελούν εκεί κάθαρσιν. Τούτο συνέβη επανειλημμένως προ τινών ημερών».

Λίγες μέρες νωρίτερα, στις 12 Ιουλίου 1903, έγραφε σε πρωτοσέλιδο δημοσίευμα ότι «οι επιβάται ονομάζουν τερατώδεις τας τιμάς με τα οποίας έχουν διατιμήσει τα τρόφιμά των οι εκεί τροφοδόται οι οποίοι εννοούν να εκμεταλλευτούν την περίστασιν για να κάμουν εντός ολίγου μια περιουσίαν».

Τον Σεπτέμβρη του 1911 η μαρτυρία του Γαλλοελβετού αρχιτέκτονα Charles-Édouard Jeanneret-Gris, γνωστότερου ως Λε Κορμπιζιέ, είναι καταπέλτης:

«(…) Σε ένα μικρό μόλο όπου μας οδηγούν οι βαρκάρηδες στέκει ένας κύριος με άσπρο κασκέτο, δουλοπρεπής με τους πλούσιους, σκαιός και άξεστος με τους ταλαίπωρους: ένας υπάλληλος, ένας γραφειοκράτης! Συρματοπλέγματα χωρίζουν τα παραπήγματα… Η καραντίνα!

Βρωμερή καραντίνα σε ένα έρημο νησί στο μέγεθος μιας μεγάλης πλατείας. Καραντίνα ηλίθια, ενάντια σε όλους τους νόμους της λογικής: εστία χολέρας. Εδώ, υπάλληλοι, εκεί, λωποδύτες και ανέντιμοι. Ονειδος για την ελληνική κυβέρνηση που καθιέρωσε αυτόν τον θεσμό.

Μας κράτησαν εκεί τέσσερις μέρες βάζοντάς μας να πλαγιάζουμε με άγνωστους, μες στα ζωύφια και τις σαρανταποδαρούσες, κάτω από έναν πύρινο ουρανό, δίχως ένα δένδρο σε εκείνο το νησί του διαβόλου (…). Ενα εστιατόριο -με πομπώδη τίτλο- τόπος κατεργιάς, όπου εκείνοι που το πατρονάρουν -ένας βουλευτής καθώς φαίνεται- επιτρέπουν να πουλιέται το νερό σαράντα λεπτά το λίτρο, και σε υποχρεώνουν να τρως βρωμιές σε εξοργιστικές τιμές» (πηγή: Α. Βιρβίλης, ό.π.).

Από τον Δεκέμβριο του 1918 μέχρι τον Απρίλιο του 1919, με το τέλος του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, έγινε εκ περιτροπής περιορισμός περίπου 6.500 ανδρών που είχαν αιχμαλωτιστεί από Γερμανούς και είχαν μεταφερθεί στο Γκόρλιτς της Γερμανίας.

Το 1924 ανακαινίστηκε πλήρως και δέχτηκε για κάθαρση, τόσο κατά την ανταλλαγή πληθυσμών με την Τουρκία βάσει της Συνθήκης της Λωζάννης όσο και κατά την υποδοχή απελευθερωθέντων αιχμαλώτων, πάνω από 100.000 άτομα.

Το 1939-40 ανεγέρθησαν νέα κτίρια και έγινε ανακαίνιση, ενώ κατά τη γερμανική κατοχή χρησιμοποιήθηκε ως Ναυαρχείο, αλλά με την αποχώρηση των Γερμανών λεηλατήθηκε.

Ενα διαφορετικό οίκημα. Είναι το πιο σύγχρονο απ’ όλα. Κατασκευάστηκε από τους Γερμανούς στη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου καθώς χρησιμοποίησαν το νησί ως Ναυαρχείο. Το συγκεκριμένο κτΊριο, με οριοθετημένους, σε «σκαλοπάτια» τους κήπους, πιθανόν ήταν το Διοικητήριο. Δεξιά: Το εσωτερικό ενός από τα οικήματα της καραντίνας

Μετά την απελευθέρωση, το φθινόπωρο του 1947, έγινε η τελευταία κάθαρση: 620 επιβατών πλοίων και 42 ατόμων που έφτασαν αεροπορικώς από την Αίγυπτο όπου είχε ξεσπάσει επιδημία χολέρας.

Τα επόμενα χρόνια χρησιμοποιήθηκε ως ψυχιατρείο και το 1967 παραχωρήθηκε στο Πολεμικό Ναυτικό.

Ο Άγιος Γεώργιος στον Ποριατάδο της Κυψέλης

    Ολοκληρώνοντας  την περιήγησή μας στα ξωκλήσια  τα αφιερωμένα στον Άγιος Γεώργιο, αφήσαμε για το τέλος  το ξωκλήσι του στην περιοχή Ποριατάδο  της Κυψέλης.

  Τη  φροντίδα  για τη συντήρηση  του  και τον ευπρεπισμό του έχει η οικογένεια Γιαννούλη, της οποίας μέλος υπήρξε  ιερέας  στην ενορία, ο π. Παναγιώτης. Μεγάλο εκκλησάκι σε άριστη κατάσταση σήμερα, συγκεντρώνει στην εορτή του πολύ κόσμο από  την περιοχή του Λεοντίου και όχι μόνο. Με ένα στέγαστρο στη δυτική του πλευρά και έναν τοίχο προς  τη βορινή κατορθώνει να προστατεύσει τους προσκυνητές  του σε περίπτωση κακοκαιρίας ή βροχής μια που ο καιρός  της άνοιξης, οπότε και η εορτή του Αγίου Γεωργίου, είναι απρόβλεπτος.

  Μπορεί κάποιος να το εντοπίσει ανεβαίνοντας το δρόμο από τη στάση Παυλινέρη, προς  το βουνό. Το εκκλησάκι βρίσκεται πριν από το παλιό νυχτερινό κέντρο "Τα Δειλινά" σημείο αναφοράς για τους παλαιότερους Αιγινήτες

  Στην ευρύτερη περιοχή συναντάμε και άλλα όμορφα ξωκλήσια όπως της Ανάληψης και των Αγίων Αποστόλων στους πρόποδες  του βουνού της Δραγωνέρας.

   Η καλή κατάσταση των κτισμάτων, η καθαριότητα των χώρων και το ασβέστωμα  των προαυλίων τους δεν δείχνει μόνο  την αγάπη και την ευλάβεια των γειτόνων και ενοριτών  αλλά και τη νοικοκυροσύνη τους.

Ένα πλοίο που το έλεγαν "Γεώργιο"

Δεν είναι απλά ένα αλλά..... περισσότερα  τα πλοία  με  αυτό το όνομα που πέρασαν από τη γραμμή του Αργοσαρωνικού.

   Και  η θύμησή μας  γυρνά  στη δεκαετία  του '70 όταν  εκεί  γύρω στο 1971  ήρθε στη  γραμμή το νεότευκτο "ΓΕΩΡΓΙΟΣ  ΔΙΟΓΟΣ", ένα  όμορφο φέρυ - μπωτ, λίγο μεγαλύτερο από το "Αφαία"  με πολλές  ομοιότητες  στη  ναυπηγική τους  γραμμή. Κυριάρχησε  στη  γραμμή τις επόμενες δεκαετίες  με καθημερινά  δρομολόγια για Αίγινα - Μέθενα και Πόρο, ιδιαίτερα μετα  την μετασκευή  του και  την αλλαγή ονόματος  του σε "ΟΔΥΣΣΕΑΣ" που οι περισσότεροι έτσι  θα το  θυμούνται.

Το καλοκαίρι  του 1990  μπαίνει  στη  γραμμή δυναμικά  το νεότευκτο "Γεώργιος" με  καθημερινά  δρομολόγια από Πειραιά  στις 08.20  για  Αίγινα - Μέθανα - Πόρο - Ύδρα - Ερμιόνη - Σπέτσες, οδηγώντας  τους πλοιοκτήτες  του "Ευτυχία"  να προχωρήσουν σε εκτεταμένη μετασκευή και μετατροπή του σε οχηματαγωγό. Μαζί και τα δύο  συνεργάστηκαν  για αρκετό διάστημα εναλλάσοντας  τα δρομολόγια  τους ενώ τα επόμενα χρόνια εντάχθηκαν  στη  Saronic Ferries  και ακολούθησαν  την πορεία  που όλοι  ξέρουμε. Το "Γεώργιος" δεν είναι άλλο  από το σημερινό "Απόλλων Ελλάς". Ως  "Γεώργιος" είχε πουληθεί  στην Κορέα για ένα διάστημα  και επέστρεψε  και πάλι  στην Ελλάδα το  1999  περίπου.

   Οι ίδιοι πλοιοκτήτες το 1997  κατασκευάζουν και φέρνουν στη  γραμμή  το "ΓΕΩΡΓΙΟΣ 2" με  ζωηρά  χρώματα, κόκκινα σαλόνια, ταχύτητα και απίθανη  ναυπηγική ομορφιά. Μιλάμε για το σημερινό αγαπημένο πλοίο  των  Κυκλάδων  το  "Άρτεμις"  που μετά από  μια πετυχημένη δυναμική πορεία  στον Αργοσαρωνικό  το 2009  σάλπαρε  για  τη Σύρο απ' όπου πραγματοποιεί χειμώνα - καλοκαίρι  τα ενδοκυκλαδικά δρομολόγια συνδέοντας με  την πρωτεύουσα  των Κυκλάδων, Ερμούπολη, τα μικρότερα νησιά  των Κυκλάδων. Το  καλοκαίρι του 2014  και 2015  έκανε ένα μικρό πέρασμα και πάλι από το Σαρωνικό.

Ο Άγιος Γεώργιος ο Γαλάτης στην Αίγινα.

     Γιορτάζει σήμερα το εικονιζόμενο ταπεινό εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου του Γαλάτη στην ευρύτερη περιοχή  του Λεουσείου. Πραγματικά κάτασπρο και υπέροχο κυρίως εσωτερικά. Διακρίνεται το παλαιό τμήμα του κτίσματος το οποίο είναι μια κλασσική μονόχωρη νησιώτικη εκκλησούλα. Όπως και σε πολλά άλλα ξωκλήσσια έχει δυστυχώς προστεθεί στο δυτικό του μέρος μια επέκταση που στην περίπτωση του Γαλάτη είναι μια λυόμενη κατασκευή. Αυτές οι προσθήκες εξυπηρετούν  τους πιστούς  και τους προφυλάσουν από τις καιρικές συνθήκες  διότι η ανοιξιάτικη εορτή του  πολλές φορές επιφυλάσσει εκπλήξεις.

      Ωστόσο εντυπωσιάζει το παλιό τμήμα όχι μόνο για το μικρό μέγεθός του αλλά και με  την χαμηλή είσοδό του που εγκυμονεί κινδύνους στους απρόσεχτους εισερχόμενους προσκυνητές.

    Η παράδοση αναφέρει  ότι πήρε αυτό το όνομα από το γεγονός ότι οι κτίστες του χρησιμοποίησαν γάλα  στην ανοικοδόμησή του.

 

Γεώργιος ο "σποριάρης", ο "δρακοκτόνος", ο "τροπαιοφόρος"

   Ακόμα  και αυτό αναφέρεται σε κάποιες  περιοχές  της Ελλάδας. Αλλά  το πιό φοβερό είναι ότι ο Γεώργιος ως Άγιος είναι και προστάτης  της Αγγλίας, άρα  και της  Βασίλισσας και  της αειθαλούς Βασιλομήτορος.

  Στα  δικά μας  ο  Γεώργιος έχει έναν  μεγάλο κατάλογο  προστατευόμενων. Όμως ας πάρουμε  τα πράγματα  από  την  αρχή. Ας  τα βάλουμε σε μια σειρά  γιατί  λέγεται και "Δρακοκτόνος".

   Το όνομά του λοιπόν από τα πλέον λαοφιλή στον ελληνικό πληθυσμό, από τους πιο γνωστούς και αγαπητούς Αγίους σε όλον το χριστιανικό -και όχι μόνο- κόσμο.

Στην ορθόδοξη χριστιανική παράδοση, συνολικά 56 μορφές με το όνομα Γεώργιος κοσμούν το εορτολόγιό της, με γνωστότερο όλων τον Γεώργιο το Μεγαλομάρτυρα και Τροπαιοφόρο, που ανήκει στη χορεία των μεγαλομαρτύρων της Εκκλησίας. Γόνος πλούσιας και αριστοκρατικής οικογένειας από την Καππαδοκία της Μ. Ασίας, ήταν αξιωματικός του ρωμαϊκού στρατού. Η δράση, το μαρτύριο και η κοίμησή του τοποθετούνται τον 3ο αιώνα και στις αρχές του 4ου αιώνα, επί αυτοκρατορίας Διοκλητιανού. Η μνήμη του τιμάται δύο φορές το χρόνο: στις 23 Απριλίου ο διά αποκεφαλισμού θάνατός του ή για τις Εκκλησίες που πηγαίνουν σύμφωνα με το Ιουλιανό ημερολόγιο, εάν η ημέρα συμπέσει πριν από την Ανάσταση, μετατίθεται τη Δευτέρα της Διακαινησίμου και στις 3 Νοεμβρίου η ανακομιδή των λειψάνων του.

   Ο Άγιος Γεώργιος, ως τροπαιοφόρος (στρατιωτικός), Άγιος και ελευθερωτής, συγκεντρώνει πολλές διηγήσεις για τα κατορθώματά του, με σημαντικότερο όλων την εξόντωση του δράκου και τη σωτηρία της βασιλοπούλας.

   Σύμφωνα με την Παράδοση, το θηρίο φρουρούσε το νερό μιας πηγής, στη Λιβύη, και δεν άφηνε τους κατοίκους να υδρευτούν αν δεν του έδιναν βορά κάθε φορά ένα συντοπίτη τους. Οι κάτοικοι της περιοχής όριζαν με κλήρο το θύμα του δράκου για πολλά χρόνια. Ολόκληροι στρατοί αντιτάχθηκαν στο τέρας, χωρίς αποτέλεσμα. Ο κλήρος έπεσε και στη βασιλοπούλα, την οποία έσωσε ο Άγιος, νεαρός αξιωματικός πάνω στο άλογο, φονεύοντας το δράκο με το κοντάρι του.

     Προστάτης τόσο στρατευμάτων όσο και χωρών. Επειδή ο βίος του είναι στρατιωτικός, θεωρείται προστάτης του Πεζικού και του Ελληνικού Στρατού Ξηράς, ενώ είναι και ο προστάτης Άγιος της Αγγλίας. Επίσης, θεωρούνταν Άγιος προστάτης των Σταυροφόρων, οι οποίοι έφεραν στη Δύση το λείψανό του από την Παλαιστίνη, καθώς επίσης και των Προσκόπων.

     Ο Άγιος Γεώργιος είναι, επιπλέον, Άγιος της Καθολικής, της Αγγλικανικής, της Ορθόδοξης, της Λουθηρανικής και της Αρμενικής Εκκλησίας, καθώς και προστάτης Άγιος των χριστιανών της Παλαιστίνης, της Βηρυτού, της Γεωργίας, του βουλγαρικού στρατού.

    Λατρεύεται ιδιαίτερα από τους Σαρακατσάνους (νομάδες της ηπειρωτικής Ελλάδας) αλλά και από Πομάκους της Θράκης. Στην εκκλησία που είναι αφιερωμένη στη μνήμη του, στην Πρίγκηπο, χιλιάδες Τούρκοι προσέρχονται κάθε χρόνο να προσκυνήσουν την εικόνα του. Πολλοί είναι οι προσκυνητές και στον Πατριαρχικό Ναό του Αγίου Γεωργίου, στο Φανάρι, όπου διασώζονται κειμήλια ανεκτίμητης αξίας, όπως ο Πατριαρχικός Θρόνος και ο Άμβωνας.

      Ο Αϊ-Γιώργης ο Τροπαιοφόρος και Δρακοκτόνος συνδέεται, επίσης, με τη γεωργία και τον πολλαπλασιασμό: Το όνομα Γεώργιος είναι ελληνικό, προέρχεται από το ουσιαστικό «γεώργιον» που σημαίνει καλλιεργήσιμο και την περίοδο της εορτής του (23 Απριλίου) οι αγρότες σπέρνουν, εξ ου και η επωνυμία του «σποριάρης».

Στον Άι Γιώργη στο κάστρο της Παλιαχώρας στην Αίγινα.

 Οι κάτοικοι  της Παλιαχώρας έκτισαν μέσα στο κάστρο του οικισμού τους ένα διπλό ναό αφιερωμένο σε δύο στρατιωτικούς Αγίους το Γεώργιο και το Δημήτριο προκειμένου να προστατεύουν και οι δύο την πολιτεία  τους από τις βαρβαρικές επιδρομές.

   Σε  υψόμετρο 355 μ. από όπου το θέαμα  προς την ενδοχώρα της Αίγινας αλλά και  τη θάλασσα και τις αντικρινές ακτές είναι μαγευτικό υψώνεται ένας ναός που πραξενεύει τον αναυποψίαστο επισκέπτη. Είναι διπλός. Πρόκειται  για δίκογχη (δίδυμη) βασιλική. Ο εσωτερικός χώρος χωρίζεται με τοίχο. Ο ναός είναι κτισμένος από ακατέργαστη πέτρα με χρήση συνεκτικού κονιάματος.

   Το δεξιό κλίτος (νότιο) - ο δεξιός ναός είναι αφιερωμένος  στον Άγιο Δημήτριο και είναι ο Ορθόδοξος ναός, σε αντίθεση με το αριστερό κλίτος (βόρειο) που είναι αφιερωμένο στον Άγιο Γεώργιο.

Η ανέγερση των δύο ναών τοποθετείται στον 16ο  -17ο αιώνα. Σε επιγραφή που βρίσκεται εντοιχισμένη στο δεξιό κλίτος  διαβάζουμε  το όνομα "Βριέννη"  που φέρουν βυζαντινές οικογένειες και οικογένειες των γαλλικής καταγωγής δουκών των Αθηνών. Παρόμοια επιγραφή συναντάμε και στην εκκλησία των  Ταξιαρχών της Παλιαχώρας.

   Ο Μίλερ αναφέρει  πως το 1537 ο τελευταίος βενετσιάνος διοικητής, στο άκουσμα της εμφάνισης του Μπαρμπαρόσα γονάτισε και παρακάλεσε τους Αγίους να σώσουν την Χώρα από τον εχθρό.

   Αναφέρεται επίσης πως μέχρι  το 1663 η εκκλησία λειτουργούνταν, αφού σε αυτή ιερούργησε τότε ο Ιησουίτης Φραγκίσκος Richardo.

   Οι τελευταίες εργασίες συντήρησης έγιναν το 1967. Από τότε ο ναός είναι σε απελπιστική κατάσταση. Το δάπεδο γεμάτο χώματα. το ιερό αφύλακτο. . Εγκατάλειψη παντού. Ίσως ο διπλός ναός αυτός να είναι στη χειρότερη κατάσταση από όλους της Παλιαχώρας. Ένας λόγος που εξηγεί ή δικαιολογεί  αυτή  την κατάσταση είναι  η δυσκολία πρόσβασης στο ναό μια που κάποιος πρέπει να αναριχηθεί με πολύ προσοχή στην πλαγιά.

   Αναρωτιόμαστε αν έχει λειτουργηθεί ποτέ!!!

 Εμείς ας κρατήσουμε  την υπόσχεση και το ενδιαφέρον του π.Δαμασκηνού να τον καθαρίσει και να τον λειτουργήσει κάποια στιγμή

Άγιος Γεώργιος ο Καθολικός στην Παλιαχώρα της Αίγινας

  Μέσα  στους αιώνες χάνεται η παράδοση  της  μνήμης και της αγάπης που έτρεφαν οι παλαιοί κάτοικοι  της Αίγινας  προς  τον Άγιο Γεώργιο. Εκκλησάκια  αφιερωμένα  στη μνήμη του  βρίσκονται σε  πολλές περιοχές και οικισμούς του νησιού. Στην Παλαιά  Χώρα  μόνο, συναντάμε δύο από αυτά. Το πρώτο είναι ο Άγιος Γεώργιος ο Καθολικός και το δεύτερο στην κορυφή  του λόφου μέσα στο Κάστρο.

Από τους πρώτους ναούς της Καστροπολιτείας του Αργοσαρωνικού στην Αίγινα που θα συναντήσει ο επισκέπτης είναι αυτός του Αγίου Γεωργίου του Καθολικού. Ο ναός φέρει και την ονομασία "Παναγία η Φορίτισσα" διότι βρισκόταν στην κεντρική πλατεία της Παλιαχώρας (forum- αγορά). Είναι ναός πανέμορφος, επιβλητικός και με αξιοπρόσεκτη αρχιτεκτονική. Μετά την πρόσφατη ανακαίνισή του από ιδιωτικό φορέα, βρίσκεται σε άριστη κατάσταση  τόσο το κτίριο όσο και οι σωζόμενες αγιογραφίες του.

   Σε αυτόν το ναό φυλασσόταν η κάρα του Αγίου Γεωργίου που οι Καταλανοί κατακτητές είχαν φέρει από τη Λειβαδιά το 1393. Δυστυχώς η κάρα ταξίδεψε προς τη Βενετία σε αντάλλαγμα για το κτίσιμο του κάστρου της Παλιαχώρας.

   Αξίζει να σημειώσει κανείς ότι η "παραξενιά" και το ενδιαφέρον αρχιτεκτονικά αυτού του ναού είναι ότι λόγω της κατεύθυνσης του κτίσματος  που επηρεάστηκε από τη διαμόρφωση του εδάφους, το ιερό είναι το ποθετημένο κάθετα προς τον  κύριο άξονα του ναού.

  Πάνω από την κεντρική είσοδο του ναού συναντάμε  λατινική επιγραφή του Βενετού Διοικητού του Ναυπλίου που ήταν υπεύθυνος διοικητικά για την Αίγινα (1533). Χαρακτηριστικές είναι οι αγιογραφίες της "Άκρας Ταπείνωσης" οι "Ιεράρχες", οι "Άγιοι Θεόδωροι", ο "Άγιος Γεώργιος".
   Οι δύο πρώτες φωτογραφίες προέρχονται από το site Aegina light.

Πάνω από την κεντρική είσοδο του ναού συναντάμε  λατινική επιγραφή του Βενετού Διοικητού του Ναυπλίου που ήταν υπεύθυνος διοικητικά για την Αίγινα (1533). Χαρακτηριστικές είναι οι αγιογραφίες της "Άκρας Ταπείνωσης" οι "Ιεράρχες", οι "Άγιοι Θεόδωροι", ο "Άγιος Γεώργιος".
Περισσότερα ιστορικά στοιχεία για  το ναό διαβάζουμε στην επίσημη ιστοσελίδα της Ιεράς Μητροπόλεως Ύδρας Σπετσών και Αιγίνης:

Ο ναός του αγίου Γεωργίου του Καθολικού ή αλλιώς της Παναγίας της Φοριτίσσης δεσπόζει στη μικρή πλατεία ή « φόρον» της Παλιαχώρας.

            Ο αρχιτεκτονικός ρυθμός του ανήκει σε μία παραλλαγή του τύπου των μονόχωρων δρομικών ναών, στους ναούς με εγκάρσια διάταξη του ιερού, στους οποίους η κόγχη της αψίδας του ιερού τοποθετείται εγκάρσια και κατά το Β.Α. άκρον,  ως προς τον κύριο άξονα του ναού.

            Άνωθεν της θύρας του Ι.Ναού επιγραφή λατινική αφηγείται την ιστορία του.

« ΕΙΣ ΤΑΣ ΗΜΕΡΑς ΤΟΥ ΕΝΔΟΞΩΤΑΤΟΥ ΑΥΘΕΝΤΟΥ ΑΝΤΩΝΙΟΥ ΒΑΡΒΑΡΟΥ,ΑΞΙΩΤΑΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΟΥ ΤΗΣ ΝΑΥΠΛΙΑΣ ΕΙΣ ΤΗΝ ΠΡΩΤΗΝ ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1533»

            Μετά τα τέσσερα έτη επήλθε η μεγάλη καταστροφή , η οποία κατακρήμνισε την Παλιαχώρα στην κατάσταση που έμεινε έκτοτε διαπαντός και η οποία δε δείχνει τίποτε άλλο παρά μόνο άθροισμα εκκλησιών ερημωμένων και κάστρο ερειπωμένον.

            Σε αυτόν τον ναό ο τελευταίος Καταλανός ηγεμόνας της Αίγινας τοποθέτησε τη κάρα του αγίου Γεωργίου , την οποία απέσπασε από τη Λεβαδειά, το 1393. Η ανακομιδή του ιερού λειψάνου έγινε όταν έχασαν οι Καταλανοί το δουκάτο των Αθηνών. Το ιερό λείψανο ήταν περιζήτητο. Ο βασιλιάς της Ισπανίας Πέτρος ο Δ΄ ζητούσε από το στρατηγό του Ροκαβέρτη να το μεταφέρει στη Βαρκελώνη, όταν θα επέστρεφε από την εκστρατεία εναντίον της Ελλάδος. Αλλά η διαταγή εκείνη έμεινε ανεκτέλεστη. Οι Βενετσιάνοι στάθηκαν πλέον αδίστακτοι και όταν κατέλαβαν την Αίγινα, σήκωσαν την κάρα του αγίου Γεωργίου από την Παλιαχώρα στις 12 Νοεμβρίου του έτους 1462 και την μετέφεραν στην Βενετία, για να την αποθέσουν στην εκκλησία του Σαν Τζιόρτζιο Ματζιόρε. Επιγραφικό χάραγμα στον ι.Ναό της Παναγίας του Γιαννούλη εκδηλώνει την απελπισία των κατοίκων της Παλιαχώρας για την ανακομιδή της Αγίας Κάρας, χαρακτηρίζοντας ως αποφράδα την χρονιά του γεγονότος: « 6970 (δηλ.1462) αποφραδος-νοείται ημέρας-χρόνος» .

            Οι Βενετσιάνοι για να αποζημιώσουν του δυσαρεστημένους άρχοντας της Παλιαχώρας, οι οποίοι εκτός του πολύτιμου λειψάνου έχασαν και τις οικονομικές προσόδους που επέφερε το προσκύνημα του στον τόπο τους, δια των οποίων συντηρούσαν τα οχυρά τους, έδωσαν στον καθένα 100 δουκάτα.

            Στο εσωτερικό του ναού υπάρχουν λείψανα τοιχογραφιών από διάφορες εποχές. Στους μακρούς τοίχους εικονίζονται ο άγιος Γεώργιος και ο άγιος Δημήτριος έφιπποι. Στην κόγχη του ιερού βήματος ιστορείται η Πλατυτέρα, ενώ στην πρόθεση η « Άκρα Ταπείνωσις» . Επί του τοίχου παραπλεύρως του ιερού βήματος σώζεται τμήμα από εικονογραφική παράσταση που απεικονίζει τέσσερις ιεράρχες.

            Η ονομασία του  Ι. Ναού γνώρισε περιπέτειες ανά τους αιώνας. Από ένα χάραγμα μαθαίνουμε ότι αυτός άλλοτε αποκαλούνταν Παναγία η «Μεσουρίτισσα». Πιθανώς αυτή ήταν η αρχική ονομασία του ναού. Αργότερα μετονομαστηκε σε άγιο Γεώργιο τον καθολικό για προφανείς λόγους. Κατά την εποχή της Ενετοκρατίας ο ναός φαίνεται ότι, πλήν της μετονομασίας του, διατήρησε και το αρχικό όνομα της Παναγίας, Παναγία η «Φορίτισσα», αποκαλούμενος από την έμπροσθεν τούτου πλατεία ή «φόρον». Μετά το πέρας της Ενετοκρατίας, ο ναός περιήλθε πάλι στους ορθοδόξους όπως μαρτυρεί το ακόλουθο χάραγμα: « καθηγιάσθη μ’ αγίασμα ο θείος Ναός της Παναγίας της Μεσοσπορίτισσας. Τον ξαναπήραμε από τους Φράγκους οι χριστιανοί".