Εορτάζει η Αγία Βαρβάρα στον Ασώματο.

 

Φωτογραφία της κ. Στέλλας Μεθενίτη

             

Δύο φωτογραφίες  της κ. Καλλιρρόης Μπέση

 Εορτάζει σήμερα 4 Δεκεμβρίου ο ναός της Αγίας Βαρβάρας στον Ασώματο. Στην Αίγινα επίσης υπάρχει ενοριακός ναός στον Μαραθώνα και ένα παλαιό γκρεμισμένο εκκλησάκι στην Παλαιά Χώρα.
  Ετούτος ο ναός στον Ασώματο ίσως είναι ένας από τους ομορφότερους ναούς της Αίγινας. Η Αγία Βάρβαρα  λίγο έξω από την πόλη της Αίγινας, μετά του "Λάζαρου τις πλάκες",  ανήκει στην ενορία  των Ασωμάτων και πανηγυρίζει στις 4 Δεκεμβρίου. Ο ναός είναι βυζαντινού ρυθμού με μια νεότερη καλόγουστη προέκταση προς τα δυτικά που του χαρίζει έναν ευρύχωρο πρόναο. Περιστοιχισμένος από μια συστάδα κυπαρισσιών αποτελεί μια μικρή όαση δίπλα στο πολύβουο Γενικό Λύκειο Αίγινας.

    Η κατάσταση του ναού είναι εξαιρετική. ΄Κτισμένος από Αιγινήτικο  πουρί, θυμίζει σε πολλά την Αγία Παρασκευή στο Μεριστό. Πολύ φροντισμένος και περιποιημένος από τους γείτονες αλλά  και την ενορία  του. Εντυπωσιάζει όλος ο νοικοκυρεμένος κήπος και ο περίβολος   του ναού. Κολώνες από πουρί στολίζουν τον μαντρότοιχο με μια παλιά σιδεριά - κάγκελο εξαιρετικής τέχνης.

   

Η  Αγία Βαρβάρα  κάποιες δεκαετίες πριν δέσποζε στην περιοχή καταμεσής μεγάλων κτημάτων που ήταν κατάφυτα από φιστικιές και ελιές. Σήμερα ο δρόμος που περνά από δίπλα της είναι πολυσύχναστος όχι μόνο λόγω της γειτνίασης με το Λύκειο αλλά και εξαιτίας πολλών σπιτιών που έχουν ανεγερθεί στην περιοχή.

 Ο ναός χρησιμοποιείται για  τον εκκλησιασμό  των μαθητών και μαθητριών του Γενικού Λυκείου Αίγινας.

Η Κυψέλη φόρεσε τα Χριστουγεννιάτικα της.

Φόρεσε τα χριστουγεννιάτικα της η πλατεία της Κυψέλης  συμβάλλοντας στη γιορταστική ατμόσφαιρα στην κοινότητα. Τα Χριστούγεννα πλησιάζουν και ο εορταστικός διάκοσμος μας εισάγει στις ημέρες της χαράς και της ελπίδας.

Πολλά συγχαρητήρια στους ανθρώπους της Κοινότητας και του Δήμου για το όμορφο αυτό αποτέλεσμα.

 

Η αρχοντιά της γκρεμισμένης Αγίας Βαρβάρας στην Παλαιά Χώρα.

 

Ακόμα και μισογκρεμισμένη η Αγία Βαρβάρα μαρτυρεί το παλαιό της κλέος με τα χαράγματα, τις κόγχες, τις επιγραφές, την καλαισθησία και συμμετρία  του κτίσματος της.

     Εορτάζει η Αγία Βαρβάρα  στην Παλαιά  Χώρα  της Αίγινας , αλλά  ποιος να τη θυμηθεί;  Ερειπωμένη - γκρεμισμένη - χορταριασμένη όπως πολλές άλλες εκκλησιές  του λόφου, ακολουθεί τη μοίρα  μιας  ξεχασμένης  βυζαντινής  πολιτείας.
   Ανηφορίζοντας  το λόφο της Παλιαχώρας η Αγία Βαρβάρα είναι από τα πρώτα εκκλησάκια που συναντά ο επισκέπτης, Βρίσκεται πριν από τον Άγιο Γεώργιο τον Καθολικό και την μικρή πλατεία του. Η εικόνα όμως του ναϋδρίου είναι άσχημη, μια που η αδιαφορία  των κρατούντων έχει πληγώσει ανεπανόρθωτα τα κτίσματα του ιστορικού λόφου.
   Σύμφωνα με τον συγγραφέα και ιστορικό Σοφοκλή Δημητρακόπουλο, πρόκειται για μισοερειπωμένη εκκλησία ρυθμού βασιλικής μικρών διαστάσεων. Οι τοίχοι της είναι χτισμένοι με ακατέργαστες πέτρες κυρίως πωρόλιθους και ασβεστόλιθους, εκτός από τη δυτική πλευρά του ναού που είναι χτισμένη με ιδιαίτερη επιμέλεια. Αξίζει να σημειώσουμε πως στη νότια πλευρά του κτίσματος είναι εντοιχισμένο παλαιοχριστιανικό μαρμάρινο αρχιτεκτονικό μέλος με χαραγμένο ρόδακα. Λίγες τοιχογραφίες διακοσμούν τον εσωτερικό χώρο οι οποίες είναι κατεστραμμένες από το χρόνο. Ένα χάραγμα που υπάρχει στο εσωτερικό του ναού  αναφέρεται στον Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Κύριλλο Β΄ τον Κονταρή και έτσι συμπεραίνουμε ότι ο ναός κτίστηκε τον 16ο αιώνα. Τέλος στο εσωτερικό του ναού διακρίνεται ένα ακιδογράφημα φτερωτού δράκοντα, που ήταν παράσταση πολύ δημοφιλής στο Βυζάντιο.

   Τα  στοιχεία προέρχονται από το βιβλίο: "Χριστιανική Αίγινα" του κ. Σοφοκλή Δημητρακόπουλου.

   Άραγε  πόσους αιώνες έχει να λειτουργηθεί  το εκκλησάκι αυτό;

 

Οι παλιές δοξασίες και η λαογραφία για τα "Νικολοβάρβαρα"

 

        Οι τρεις εορτές  των Αγίων Βαρβάρας  - Σάββα και Νικολάου σηματοδοτούν  και  την είσοδο μας  στο χειμώνα  και  συνδέονται με  πολλές δοξασίες, έθιμα και συνήθειες.

  Οι παλιές δοξασίες και η λαογραφία του λαού μας θέλουν αυτές τις μέρες να πιάνουν  τα πρώτα δυνατά κρύα, οι πρώτες παγωνιές και χιονοπτώσεις. Πέρα όμως από το κλιματολογικό περιτύλιγμα τις πρώτες μέρες του Δεκεμβρίου έχουμε και τις μεγάλες γιορτές, τα λεγόμενα "Νικολαβάρβαρα" που ηχούσαν και σαν προανάκρουσμα των μεγάλων εορτών του Δωδεκαημέρου. Είναι χαρακτηριστική η αντίληψη που ήθελε "ότι καιρό να έκανε της Αγίας Βαρβάρας" να κάνει και ανήμερα των Χριστουγέννων. Έτσι προχωρούσε ο σχεδιασμός ή ο προγραμματισμός των εορτών παλιά . Έτσι ήτανε σημαδιακές για τον άνθρωπο της υπαίθρου, τον άνθρωπο που πάλευε καθημερινά με τα στοιχεία της φύσης, που ζούσε στο  πετσί του τις αλλαγές του κλίματος και τον εποχών.

     Oι γιορτές αυτές είναι τόσο συνδεδεμένες με τον ερχομό της βαρυχειμωνιάς, που ο λαός μας έλεγε σαν παροιμία: "Απ'τα Νικολοβάρβαρα αρχίζει κι ο χειμώνας". 

Η αγία Βαρβάρα (4 Δεκεμβρίου) θεωρείται προστάτης των παιδιών από την ευλογιά και τις άλλες εξανθηματικές αρρώστιες. Σε ορισμένα μέρη συνήθιζαν την ημέρα της γιορτής της, καθώς και σε περίοδο επιδημίας, να κάνουν μελόπιτες και να τις μοιράζουν στα σπίτια ή να τις αφήνουν σε σταυροδρόμια, ώστε αν έρθει η αρρώστια να είναι γλυκιά, ήπιας μορφής. Η συνήθεια αυτή θυμίζει ανάλογες αρχαίες προσφορές προς τηνΕκάτη.

     5 Δεκεμβρίου, γιορτάζουμε τον Άγιο Σάββα που "σαβανώνει" καθώς λέει το όνομά του:

  "Η Αγιά Βαρβάρα βαρβαρώνει, ο Άη-Σάββας σαβανώνει κι ο Άη-Νικόλας παραχώνει." 

Η παροιμία βέβαια αναφέρεται στο χιονιά, κατά μία άλλη όμως εκδοχή ο Άη Σάββας σαβανώνει τους νεκρούς και τους τοιμάζει  για τον κάτω κόσμο, ενώ, από την άλλη, προσπαθεί να απομακρύνει το θάνατο από τους ζωντανούς, ως άγιος προστάτης και θεραπευτής. Αυτή τη μέρα σε μερικές περιοχές, συνηθίζουν να φτιάχνουν φάβα στη μνήμη του, κι όπως λέει μια λαϊκή παροιμία: "Του Άη-Σάββα, τρώνε φάβα!" 

                                              

     Ο άγιος Νικόλαος (6 Δεκεμβρίου) είναι ο κύριος του υγρού στοιχείου και ο προστάτης των θαλασσινών, οι οποίοι με πολλούς τρόπους εκδηλώνουν την ευγνωμοσύνη τους σ' αυτόν. Στις λαϊκές παραδόσεις ο άγιος περιγράφεται με ρούχα βρεγμένα από αρμύρα, γένια που στάζουν θάλασσα και μέτωπο ιδρωμένο από την προσπάθεια του να τρέξει παντού, όπου κινδυνεύει  πλεούμενο.    

"Οι σπηλιές και οι υπόγειες στοές της Αίγινας" πρόγραμμα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης από το 2ο Γυμνάσιο.

Η "υπόγεια" Αίγινα επιφυλάσσει εκπλήξεις στον περιπατητή του νησιού. Σπηλιές μικρές ή μεγάλες, υπόγειες  στοές κάνουν την εμφάνιση τους και μαρτυρούν μια εποχή που οι κάτοικοι του νησιού χρησιμοποιούσαν αυτές  τις φυσικές η τεχνητές κατασκευές για να προφυλαχθούν είτε από τους κατακτητές είτε από καιρικά φαινόμενα ή να στεγάσουν εκεί  πρόχειρα τα ζώα τους.

Κατασκευές και χώροι που εξάπτουν τη  φαντασία και την περιέργεια όταν μάλιστα γίνονται πεδία μύθων και θρύλων.

Με αυτό το θέμα αποφάσισε να καταπιαστεί η Περιβαλλοντική Ομάδα  του 2ου Γυμνασίου Αίγινας τη φετινή σχολική χρονιά  2024 -2025, θέλοντας να ανιχνεύσει και να καταγράψει αυτόν τον υπόγειο κόσμο του νησιού, αρχίζοντας από την Παλαιά Χώρα και φθάνοντας στη σπηλιά  "Ανάκωλη" ή στις σπηλαιώσεις του "Ρουφέα" και σε άλλα σημεία  που πραγματικά εντυπωσιάζουν!.

 

"Το χρονικό του απογεύματος" παρουσίαση της ποιητικής συλλογής του Νίκου Σπανού.

Τα απογεύματα στην Αίγινα τροφοδοτούν τη σκέψη και το συναίσθημα. Την επιθυμία  της δημιουργίας και την έμπνευση. Τα χρώματα του δειλινού, οι απαλές γραμμές της αντικρινής στεριάς, ο ήχος από τη μηχανή του καϊκιού, η ηρεμία  της θάλασσας, δημιουργούν το κάδρο για μια περιπλάνηση, για μια ενατένιση αλλά και σκέψη.

"Θύμα" τέτοιων δειλινών έπεσε ο δημιουργός κ.Νίκος Σπανός ο οποίος ζει τα τελευταία χρόνια στην Αίγινα. Κατάγεται από τον Πειραιά και τυγχάνει παλιός γνώριμος, γείτονας και φίλος από την Αγία Σοφία του Πειραιά. 

Πραγματικά ήταν μια ευχάριστη έκπληξη μέσα στο βροχερό απόγευμα του Σαββάτου η παρουσίαση της νέας ποιητικής συλλογής του από την "Ομάδα περί Γραμμάτων και Ευ Ζην". Την παρουσίαση προλόγισε η κ. Μαίρη Κουκούλη, πρόεδρος της Ομάδας και για τον ποιητή μίλησαν οι ποιήτριες Μάνια Μεζίτη και Ελευθερία Τσούρη. Ο ίδιος ο κ. Ν. Σπανός διάβασε ποιήματα από τη συλλογή του η οποία κυκλοφορεί από τις εκδόσεις "Κουκκίδα"

 

Του Δεκέμβρη η ημέρα, καλημέρα-καλησπέρα

                                             

Πρεμιέρα  με δυνατούς ανέμους, βροχή και γκρίζα συννεφιά  έκανε ο Δεκέμβριος θέλοντας έτσι να μας δείξει ότι δεν αστειεύεται. Εμείς όμως πέρα από ευχές  για καλό μήνα και καλές  γιορτές ας ξεφυλλίσουμε για άλλη μια  φορά το βιβλίο  της. Λίνας Μπόγρη - Πετρίτου από  το οποίο αντλούμε  πληροφορίες  για  το μήνα  και τη λαογραφία  του  και ας ευχηθούμε καλό μήνα.

             « Άγια Βαρβάρα μίλησε, κι Άι Σάββας απεκρίθει:

             -Μαζέψτε ξύλα κι άχυρα και σύρτε και στο μύλο,

              γιατί Άι Νικόλας έρχεται στα χιόνια φορτωμένος»

Δεκέμβριος, ο πρώτος μήνας  του χειμώνα και ο τελευταίος, ο δωδέκατος του χρόνου, στο Γρηγοριανό ημερολόγιο. Το όνομά του έμεινε ίδιο απ’ όταν ήταν ο δέκατος μήνας, (decem= δέκα λατιν.), στο παλιό ρωμαϊκό ημερολόγιο.       

Ο Δεκέμβρης του χιονιού, της παγωνιάς, της θαλπωρής του σπιτιού. Ο Δεκέμβρης, ο γιορτινός. Ο Δεκέμβρης του Δωδεκαήμερου, των… καλικάντζαρων, της μεγάλης γιορτής των Χριστουγέννων. Ο Δεκέμβρης της προσμονής και της χαράς των παιδιών.

-Το τραγούδι με τον τρύγο, το Δεκέμβρη παραμύθι.

Οι κρύες ημέρες του Δεκέμβρη αρχίζουν από τα  Νικολοβάρβαρα, όπως στη λαϊκή μας παράδοση αναφέρονται οι γιορτές της Αγίας Βαρβάρας, του Αγίου Σάββα  και του Αγίου Νικολάου (4, 5 και 6 αντίστοιχα), στις αρχές του μήνα.

-Τα Νικολοβάρβαρα παγώνουν και τα μάρμαρα.

-Η Αγιά Βαρβάρα βαρβαρώνει (αγριεύει το κρύο), ο Άι Σάββας σαβανώνει (κοκαλώνεις από την παγούρα), κι ο Άι Νικόλας παραχώνει (σε κλείνει στο σπίτι).

Οι ναυτικοί μας συμφωνούν με τους στεριανούς και λένε:

-Τ’ Άι Νικολοβάρβαρα κατεβασιές και χιόνια, μπουράσκες και τελώνια. (μπουράσκα, παραφθορά της λέξης  μπράσκα= είδος τεράστιου βάτραχου).

Λέγεται ότι ο Άγιος Νικόλαος, προστάτης των ναυτικών, είναι εκείνος που επινόησε το πηδάλιο, για τούτο και η ευχή μας:

-Ο Άι Νικόλας στο τιμόνι σου.

Τον Δεκέμβριο έχουμε τις μικρότερες ημέρες.

 -Του Δεκέμβρη η ημέρα, καλημέρα-καλησπέρα, που αρχίζουν να μεγαλώνουν από τα Χριστούγεννα (αρχίζει το χειμερινό ηλιοστάσιο), ο λαός μας όμως που βιάζεται, λέει, ότι από της Αγίας Άννας (9 Δεκ.),

 -Η μέρα παίρνει ανάσα.

 Και από του Αγίου Σπυρίδωνα (12 Δεκ.),

 -Η μέρα παίρνει ένα σπυρί, μεγαλώνει δηλαδή λίγο λίγο. 

Μέχρι τα Χριστούγεννα στην ημέρα έχει προστεθεί μια ώρα ακόμα.

-Χριστός γεννάται, ώρα γεννάται.

Τιμάται  ο Άγιος Ελευθέριος  (15 Δεκ.),  που χαρίζει στις γυναίκες που περιμένουν παιδί, «καλή λευτεριά». Στις 16 του μήνα (περισσότερο στην ελληνική ύπαιθρο), γιορτάζουν τον Άγιο Μόδεστο, προστάτη των οικόσιτων ζώων αλλά και εκείνων που βοηθούν το γεωργό στο όργωμα.

Μέσα στον Δεκέμβρη η σπορά πρέπει να ’χει τελειώσει,

-Δεκέμβρη, δίκια σπέρνε, συμβουλεύουν μέσα από την παροιμία οι παλιοί, που σημαίνει πως ο σπόρος πρέπει να πέφτει με προσοχή και σύνεση, γιατί τώρα το χώμα είναι αφράτο και νωπό από τις βροχές, και δεν υπάρχει λόγος να πετιέται παντού κι όπου προλάβει να φυτρώσει. 

Το κρύο δυναμώνει.

-Γύρω γύρω του Χριστού, η κορφή του Χειμωνιού.

 Και οι χαρές των αγροτών μεγάλες, καθώς υπολογίζουν τη σοδειά. 

 -Χειμωνιάτικα Γέννα, καλοκαιρινή χαρά.

 Περιμένει ο λαός μας το χιόνι γιατί πιστεύει πως:

-Χρυσάφι του καλοκαιριού, το χιόνι του Δεκέμβρη.

 Και εκείνο (το χιόνι), αν έχει αργήσει, μας παραγγέλνει:

 -Αν τ’ Άι Φιλίππου λείπω, τ’ Άγια των Αγιών δε λείπω, εννοώντας τις Άγιες ημέρες των Χριστουγέννων.

Ο φόβος για βαρύ χειμώνα πάντα υπάρχει, γιατί

-Αν πρωιμήσει η μυγδαλιά κι ανθίσει το Δεκέμβρη,

 βαρύς χειμώνας κι όψιμος θε να ’ρθει να μας εύρει.

Για τούτο κι όλοι προσδοκούν και εύχονται:

-Να ’ν’ τα Χριστούγεννα στεγνά, τα Φώτα χιονισμένα

 και τα Λαμπρά βρεχούμενα, αμπάρια γιομισμένα!