Το Ηφαίστειο των Μεθάνων, ένα από τα ηφαίστεια του Σαρωνικού.

Απόσπασμα από την εργασία της Ομάδας Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης του 2^ου Γυμνασίου Αίγινας που ανέπτυξε το πρόγραμμα με τίτλο: «Τα ηφαίστεια του Σαρωνικού» τη σχολική χρονιά 2003 – 04. 

  Συχνά παρατηρείται το γεγονός να αγνοούμε τους θησαυρούς που μπορεί να κρύβονται δίπλα μας. Η μοναδική περιοχή του Αργοσαρωνικού με τα πολλά νησιά και νησίδες αλλά και την ακτογραμμή της κρύβουν ακόμα επιμελώς πολλά μυστικά, άγνωστες γωνιές απίστευτης και μοναδικής ομορφιάς. Η ιστορία και ο πολιτισμός μαζί με την απαράμιλλη φυσική ομορφιά συμβαδίζουν σε έναν κόλπο ο οποίος επιμένει – και καλά κάνει – να  εκπλήσσει όλους εκείνους που ακόμα θεωρούν διακοπές τη ξαπλώστρα και την ακινησία. Αντίθετα για τους λάτρεις της πεζοπορίας, ο Σαρωνικός προσφέρεται για έντονες συγκινήσεις.

  

Μια από αυτές είναι και η αναρρίχηση στο Ηφαίστειο των Μεθάνων. Η διαδρομή των περίπου είκοσι λεπτών από το λιμάνι των Μεθάνων είναι  πανέμορφη.  Η πορεία μας είναι προς τα δυτικά. Μπροστά απλώνεται ο βαθυγάλαζος κόλπος της Επιδαύρου. Ο δρόμος περνά από το  Μεγαλοχώρι και το γραφικό οικισμό του Βαθέος αλλά μετά γίνεται πιο στενός και ανηφορικός. Όμως το τοπίο παραμένει καταπράσινο. Ελιές, πεύκα, σκίνα  έφθαναν  μέχρι  την ακροθαλασσιά. Ξαφνικά βρίσκεσαι στην είσοδο ενός μικρού οικισμού.  Είναι η  Καμένη Χώρα. Σχεδόν   είκοσι σπίτια  έχει ο  οικισμός. Μια   γραφική  εκκλησούλα με ένα μικρό  νεκροταφείο. Πάνω από το χωριό   και στην βόρεια πλευρά του, υψώνεται επιβλητικά ένας μεγάλος σωρός από κόκκινα πετρώματα. Είμαστε πλέον στο σωστό σημείο.  Οι πινακίδες οδηγούν σε ένα μεγάλο  αγροτικό δρόμο, εντελώς φιδίσιο που ανεβάζει στο οροπέδιο των Μεθάνων. Η  εύφορη  γη είναι   καταπράσινη  ενώ συναντάς  πολλούς ανθρώπους να πηγαίνουν ή να έρχονται από τις αγροτικές δουλειές τους.

   Ένα  κιόσκι, στην άκρη του δρόμου δίνει την ευκαιρία ολιγόλεπτης ξεκούρασης.   Στο βάθος φαίνεται η νότια πλευρά του Αγκιστρίου και πιο   μέσα  η Αίγινα  

 Από το κιόσκι ξεκινά και η ανάβαση σε μια πλαγιά που  μπορεί να δείχνει αφιλόξενη  και εχθρική, αλλά  που σε καθηλώνει με την ομορφιά  της. 

    Το  τέρμα  της διαδρομής βρίσκεται σε ένα στενό άνοιγμα ανάμεσα στους σχισμένους βράχους. Από την άκρη του βράχου μπορούσες να δεις  το χωριουδάκι της Καμένης Χώρας  που  βρισκόταν ακριβώς  κάτω από τα πόδια σου. Ένα σπήλαιο,     κορμοί  πεύκων και άλλων δένδρων θάμνοι και αγριολούλουδα πετάγονται κάθετα από τα βράχια και  χάσκουν στο κενό. Στα δυτικά απλώνεται ο κόλπος της Επιδαύρου, ενώ ένας μεγάλος σωρός από κόκκινα πετρώματα φθάνει μέχρι την θάλασσα.

   Η ωραιότερη και ξεκούραστη εποχή του χρόνου για να επισκεφτείς το ηφαίστειο είναι η άνοιξη, όταν και η βλάστηση της περιοχής είναι στην καλύτερή της ώρα. Ο δρόμος συνεχίζει ανατολικά σκαρφαλώνει στο οροπέδιο των Μεθάνων και καταλήγει περιμετρικά στα χωριουδάκια της βόρειας πλευράς της χερσονήσου.

   Η χερσόνησος των Μεθάνων είναι από την αρχαιότητα γνωστή για τις θερμές πηγές της, που αναβλύζουν κατά μήκος της Ν.Α. ακτής της και για το ηφαίστειο της που εξερράγη για τελευταία φορά το 250 π. Χ. Από τα υλικά που βγήκαν στην επιφάνεια κατά την έκρηξη εκείνη του ηφαιστείου σχηματίστηκε ο ηφαιστειακός κώνος της Καμένης, στο βορειοδυτικό τμήμα της χερσονήσου, κοντά στον οικισμό Καμένη Χώρα σε υψόμετρο 417 μ.. Ο κρατήρας του ηφαιστείου έχει διάμετρο 150 μ.

    Το ηφαίστειο των Μεθάνων, αν και θεωρείται από τους επιστήμονες ως ενεργό εδώ και 900.000 χρόνια, είναι πολύ ήρεμο. Ίσως το πιο ήρεμο στον Ελλαδικό χώρο. Ίσα – ίσα που «κουνήθηκε» για να μας δείξει ότι υπάρχει. Όχι σήμερα αλλά τον 3^ο αιώνα π. Χ. Εκείνη την εποχή υπήρξε μια ήπια δραστηριότητα που σίγουρα θα προσέφερε θέαμα σε όσους βρέθηκαν κοντά, αλλά και πανικό και ερωτήματα σε κάποιους άλλους. Διότι δεν είναι και λίγο να βλέπεις να δημιουργείται από το πουθενά ένα ολόκληρο βουνό. Από την έκρηξη εκείνη σχηματίστηκε ένας θόλος 1,3 χιλιομέτρου, μέσα από τον οποίο βγήκαν καπνός και λάβα. Έτσι δημιουργήθηκε το «Καμένο βουνό» στα βορειοδυτικά της χερσονήσου. Προσπαθώντας να εκτιμήσουν τη συμπεριφορά του οι επιστήμονες πιστεύουν πως το συγκεκριμένο ηφαίστειο ήταν σε όλο το χρονικό διάστημα από το 250 π. Χ. μέχρι σήμερα ήρεμο. Τα απομεινάρια από παλαιότερες εκρήξεις που εντοπίστηκαν στην ευρύτερη περιοχή, έδωσαν στους επιστήμονες να καταλάβουν ότι στα Μέθανα δεν υπήρξε κάποιο επεισόδιο μεγαλύτερο από εκείνο του 250 π. Χ. Άλλοι όμως επιστήμονες εκτιμούν ότι ανάμεσα στα σκόρπια ηφαιστειακά υλικά, υπάρχουν και ουσίες που δείχνουν ότι πολύ παλιά το ηφαίστειο των Μεθάνων ήταν αγριότερο. Πάντως η παρουσία του μεταλλευτικού υλικού καθώς και η σημερινή μορφολογική κατάσταση των πετρωμάτων της περιοχής (ελάχιστη διάβρωση) αποδεικνύουν την πιο πρόσφατη ηφαιστειακή δραστηριότητα σε σχέση με τους υπόλοιπους περίπου 30 κρατήρες που έχουν εντοπιστεί στη χερσόνησο των Μεθάνων.

   Λέγεται ότι ο Οβίδιος, ο οποίος ταξίδευε στο Μυρτώο  πέλαγος, ήταν αυτόπτης μάρτυρας της έκρηξης, την οποία περιγράφει ως εξής: «Στην Τροιζήνα βρίσκεται ένα ύψωμα άδενδρο και απότομο, το οποίο άλλοτε ήταν πεδιάδα. Το έδαφος όμως της πεδιάδας αυτής ανυψώθηκε λόγω της ισχυρότατης πίεσης των αερίων που ήταν εγκλωβισμένα μέσα σε σκοτεινά σπήλαια και τα οποία είχαν την τάση να βγουν στην επιφάνεια της γης, όπως αναδύεται φλύκταινα στο πρόσωπο του ανθρώπου. Το έξαρμα εκείνο παρέμεινε μόνιμο παίρνοντας τη μορφή λόφου, μετά τη μεγάλης διάρκειας στερεοποίησή του»

   Το υλικό που έβγαινε από τον κρατήρα της Καμένης Χώρας είναι κεροστιλβικός υπερσθενικός ανδεσίτης και παρουσιάζει μορφή ρυακιού από την κορυφή του κώνου μέχρι την παρακείμενη θάλασσα. Το υλικό αυτό είναι ασβεστοαλκαλιούχο με 60% περιεκτικότητα σε διοξείδιο του πυριτίου. Οι γεωλόγοι έχουν εντοπίσει περίπου 30 κρατήρες πάνω στη χερσόνησο. Ωστόσο μέσα στον κόλπο της Επιδαύρου που είναι ο βαθύτερος όλου του Σαρωνικού, κατά τη διάρκεια έρευνας το 1987 διαπιστώθηκε με έκπληξη από τους επιστήμονες του ΕΚΘΕ  η ύπαρξη ενός άγνωστου μέχρι τότε υποθαλάσσιου ηφαιστείου. Βρίσκεται 2,5 – 3,5 χλμ βορειοδυτικά της χερσονήσου των Μεθάνων, καλύπτει μεγάλη έκταση και έχει σχετικό ύψος από το βυθό 200 – 250 μ., ενώ το εσωτερικό του κώνου του, φτάνει σε βάθος 300 μ.

 

  Το  Ηφαίστειο αυτό και τα πετρώματα της περιοχής γύρω από αυτό, έχουν μεγάλη σχέση με το Όρος της Αίγινας και την ευρύτερη περιοχή της Χρυσολεόντισσας όπου οι γεωλόγοι εντοπίζουν το Ηφαίστειο της Αίγινας. Σύμφωνα με τους   τελευταίους τα ηφαίστεια Σουσακίου, Μεθάνων, Αίγινας και Πόρου ανήκουν στην ίδια ομάδα και αποτελούν κρίκους στην αλυσίδα του ηφαιστειακού τόξου του νοτίου Αιγαίου. Ο χώρος του Αιγαίου Πελάγους και των γειτονικών ακτών της Ελλάδος  και της Μικράς Ασίας, υπήρξε περιοχή έντονης ηφαιστειακής  δράσης. Στους προϊστορικούς χρόνους λειτούργησαν  πολλά ηφαιστειακά κέντρα  και έδωσαν λάβες  διαφορετικής συστάσεως, οι οποίες  όταν ψύχθηκαν έδωσαν τα διάφορα ηφαιστειακά πετρώματα   τα οποία  συναντάμε σήμερα.

   Τα   ηφαίστεια  του νοτίου Αιγαίου χωρίζονται σε δύο ζώνες. Την τοξοειδή Περικυκλαδική  και την Ενδοκυκλαδική.  Στην πρώτη ζώνη  την Περικυκλαδική ανήκουν  και  τα ηφαίστεια του Σαρωνικού κόλπου, δηλαδή το Σουσάκι (Μέγαρα) της Αίγινας, των Μεθάνων   και  του Πόρου, τα οποία   συγκαταλέγονται στα σπουδαιότερα της Ελλάδος. Τέλος με βάση  τον χημισμό των μαγμάτων τους, τα Ηφαίστεια της Αίγινας και των Μεθάνων, ανήκουν στην ομάδα των ασβεστολιθικών ηφαιστείων.

 

   Οι   ηφαιστειακοί  κρατήρες   των   Μεθάνων.

     Χελώνα  740μ. – Πίκεσα 718μ. – Πρ. Ηλίας, Μακρύλογγος 712μ. – Χειρώμα ντε Μπούκορε 700μ. – Καστέλλι  693μ. – Χώνι 686μ. – Χιόνεζα 684μ. – Μάλιτα , Μακρύλογγος 680μ. – Βέρα, Οικούτ 665μ. – Μάλια, Μόκριζα 662μ. – Στραβόλογγος 645μ. – Λούτσες 634μ. – Μάλιζα Θειάφι 629μ. – Μάλια Σκούρτι 628μ. -  Ρέθι 609μ. – Μάγια Βγέθι 600μ. – Τζόνακας, Χειρώμα 600μ. – Τσούκα 584μ. – Κορυφή  Α  560μ. – Κοσώνα 556μ. – Χούντα Κόκκινη 491μ.- Στέρνα Γαμπρού 449μ. – Παναγίτσα 412μ. – Β. Τζόνακα  287μ.  – Αγ. Ανδρέας  69μ. – Ογάς 68μ. – Πρ. Ηλίας, Βαθύ 56μ. – Μάλιζα Βαθύ 40μ. – Παλαιόκαστρο 33μ.