Αποκομμένος λες από το υπόλοιπο κτιριακό σύνολο του λόφου της Μεσσαιωνικής Καστροπολιτείας ο Άγιος Σπυρίδωνας στην Παλαιά Χώρα που εορτάζει σήμερα 12 Δεκεμβρίου.
Το ταπεινό εκκλησάκι στην ανατολική πλευρά της Παλαιάς Χώρας μπορεί να μην διαθέτει παλαιές αγιογραφίες,αρχιτεκτονικά ψιμύθια ή κάτι το ιδιαίτερο που να το ξεχωρίζει από τα υπόλοιπα κτίσματα του λόφου, αντιθέτως η επιγραφή που υπήρχε παλαιότερα στην ανατολική πλευρά του και έχει χαθεί αναφέρει την παλαιότητά του. Σύμφωνα λοιπόν με εκείνη την επιγραφή το εκκλησάκι κτίστηκε το 1236 μ.Χ. ξανακτίστηκε το 1535 μ. Χ. και επισκευάστηκε το 1539 μ.Χ. Ο ερευνητής Μ. Γκητάκος συνδέει αυτή την επιγραφή με άλλη που βρίσκεται σε κελί του μοναστηριού της Αγίας Τριάδος - Αγίου Νεκταρίου και αναφέρει πως κτήτορας ήταν ο Νικόλαος Βαρούχας και υποστηρίζει πως ο ναός ήταν αφιερωμένος στη Μεταμόρφωση του Σωτήρος. Ωστόσο στο Ημερολόγιο της Ι.Μητροπόλεως Ύδρας (1993) αναφέρεται ως Άγιος Σπυρίδωνας.
Πρόκειται για ένα απέριττο κτίσμα που το διακρίνει ο επισκέπτης της Παλαιάς Χώρας από το μονοπάτι που φθάνει ως τον Άγιο Ιωάννη το Θεολόγο. Η πρώτη εικόνα που σου δημιουργεί είναι ενός συνηθισμένου κτίσματος χωρίς ιδιαιτερότητες και ενδιαφέρον. Είναι κτισμένο με ακατέργαστες πέτρες και η σκεπή του είναι δίρριχτη και στρωμένη μεταγενέστερα με κεραμίδια.
Και ενώ ο ναός εξωτερικά φαίνεται σε καλή κατάσταση, η εσωτερική του εικόνα είναι απογοητευτική.
Θα έλεγε κάποιος - πολύ βιαστικά - ότι το κτίσμα βρίσκεται σε σχετικά καλή κατάσταση παρά τις επιπόλαιες "επεμβάσεις" κάποιων που θεώρησαν σωστό λόγω ευσέβειας να "μπήξουν" στον τοίχο βίδες για να κρεμάσουν σύρματα ή κοντάρια σκούπας για να κρεμάσουν από αυτά εικόνες αμφιβόλου αισθητικής αξίας. Και δεν είναι μόνο αυτό!!!
Παλαιότεροι επισκέπτες, τις προηγούμενες δεκαετίες, δεν δίστασαν να αφήσουν τη σφραγίδα και το αποτύπωμα τους στους τοίχους του ναού, θέλοντας έτσι η επίσκεψή της να περάσει στην αιωνιότητα. Είναι τουλάχιστον λυπηρό το θέαμα και ενδεικτικό της αντίληψης και της ευθύνης(!) που μας διακατέχει για την πολιτιστική μας κληρονομιά. Εξίσου όμως λυπηρό είναι και το γεγονός ότι από τότε 1945 ή 1973 (ημερομηνίες που αναγράφονται) δεν θέλησε κανείς να διορθώσει αυτές τις ασχήμιες ή να τις εξαλείψει.
Οι φωτογραφίες από το εσωτερικό του ναού είναι του κ. Χρήστου Νεστορίδη.
