Δημοτικό Σχολείο Κυψέλης. Η αρχιτεκτονική του πρωτοτυπία και ιστορία.

 Του Τάσου Παπαδάκη φοιτητή Αρχιτεκτονικής.

  

    Ώρα αναμονής (περιμένοντας το λεωφορείο με φίλους) και τι πιο συνηθισμένο να μπω στο Facebook από το κινητό μου για να σκοτώσω την ώρα μου

   Ο αντίχειράς μου δουλεύει ασταμάτητα έτσι ώστε να βρω κάτι ενδιαφέρον. Ξαφνικά βλέπω κάτι  που κάνει τον αντίχειρά μου να σταματήσει. Την ενημέρωση του χρήστη «οδός Αιγίνης» με τίτλο: «Ντίνος Λυκούρης. Ο τελευταίος των παλαιών δασκάλων της Κυψέλης». Σαν κάτοικος της Κυψέλης ήξερα τον κ. Λυκούρη μα πραγματικά δεν ήμουν σίγουρος αν ήξερα το μοντέρνο κτίριο της φωτογραφίας που συνόδευε  το κείμενο. Μου πήρε αρκετή ώρα  για να κατανοήσω ότι αυτό το κτίριο είναι  το Δημοτικό Σχολείο Κυψέλης που φοιτούσα. Η κεραμοσκεπή, τα χρώματα και οι μεταγενέστερες αίθουσες σε τίποτα δεν θυμίζουν το απλό ορθογώνιο πρίσμα που φαίνονταν στη φωτογραφία.

   Το αρχικό κτίριο  του Δημοτικού Σχολείου ακολουθούσε όλες τις αρχές του μοντέρνου κινήματος. Όχι συμμετρία στις όψεις ούτε τριμερή διαχωρισμό τους (βάση, κορμός, στέψη),όχι διάκοσμος, κυβιστική ογκοπλασία, δυνατότητα ανάπτυξης του κτιρίου από όλες  τις κατευθύνσεις, καμία μέριμνα ένταξης του κτιρίου στο οικιστικό του περιβάλλον.

   Εκ πρώτης μοιάζει με μια κατασκευή αδιάφορη η οποία  δεν θα μπορούσε να  συγκινήσει τον περαστικό όπως το κάνουν τα μεγάλα νεοκλασικά και εκλεκτικιστικά αρχοντικά του νησιού. Για να το κατανοήσουμε όμως πρέπει να σκεφτούμε την  εποχή που αντιπροσωπεύει.

   
Ο μοντερνισμός είναι πλέγμα ιδεών και κινημάτων που εφαρμόστηκαν στην τέχνη, στην πολιτική και τη  φιλοσοφία. Ο μοντερνισμός στην αρχιτεκτονική  αναπτύχθηκε την περίοδο του μεσοπολέμου με κύριους εκπροσώπους της τον W.Cropious  του Bayhaus και τον Le Corbusier. Ο μοντερνισμός  εναντιώνεται στον ακαδημαϊσμό, είναι μια αντίδραση στο παρελθόν το οποίο συσχετίζεται με  τις θηριωδίες του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου και  το κατορθώνει  χρησιμοποιώντας τις νέες τεχνολογίες και υλικά.

   Ο μοντερνισμός  εισήχθη στην Ελλάδα από τα περιοδικά αρχιτεκτονικής και από τους λίγους Έλληνες αρχιτέκτονες που σπούδασαν στο εξωτερικό την περίοδο αυτή. Η κυβέρνηση του Ελ. Βενιζέλου την δεκαετία  του ’30  με το πρόγραμμα ανέγερσης σχολικών κτιρίων συμβάλει στην εδραίωση του μοντερνισμού στη χώρα. Ο Ελ Βενιζέλος χρησιμοποιεί τον μοντερνισμό για τα σχολεία και τα διδακτήρια ως έμβλημα νεοτερικότητας, εκτιμώντας  βέβαια  και  το γεγονός ότι τα μοντέρνα  κτίρια ήταν πιο  γρήγορα και πιο οικονομικά στην κατασκευή τους. Το Δημοτικό  της Κυψέλης παρά  το γεγονός ότι κατασκευάστηκε τη δεκαετία του ’40  με μεγάλες προσπάθειες του δάσκαλου Ιωάννη Ηλιόπουλου, ακολουθεί  τις κατευθυντήριες γραμμές  του προγράμματος ανέγερσης του Βενιζέλου μιας που θεωρούνταν πετυχημένες.

    Το σχολείο σήμερα έχει υποστεί πολλές αλλαγές. Αλλαγές  που αφορούν την λειτουργικότητα του, είναι πλήρως αποδεκτές από τη στιγμή που μιλάμε για ένα ενεργό σχολείο. Το πρόβλημα είναι στις αλλαγές οι οποίες αφορούν  την ένταξή  του στη κανονικότητα του «παραδοσιακού ιστού» της Κυψέλης (κεραμοσκεπή, χρώμα στους τοίχους κτλ), δηλαδή παρεμβάσεις  που έρχονται σε ρήξη με την αλήθεια του κτιρίου που σίγουρα θα έγιναν δίχως τη γνώμη κάποιου αρμοδίου σε θέματα αρχιτεκτονικής ιστορίας και συντήρησης.

  Όπως και να έχει  το πράγμα, κάθε κτίριο δηλώνει τα θέλω και τα μπορώ της κοινωνίας που τα δημιουργεί. Ίσως  τα δικά μας θέλω σχετίζονται αποκλειστικά με τη δημιουργία εύπεπτων σκηνικών για  τον τουρίστα του Σαββατοκύριακου (αντίστοιχες εξωραϊστικές παρεμβάσεις έχουν γίνει πολλές, κυρίως  στην πόλη της Αίγινας), Καλώς ή κακώς κτίρια  που ξεφεύγουν από  τους κανόνες του νεοκλασικισμού  υπάρχουν πολλά (αρκετά δεν είναι αξιόλογα κατά  τη γνώμη μου). Αντί  να τα μασκαρεύουμε με ψεύτικα γείσα και κεραμοσκεπές για να   τονίσουμε το «παραδοσιακό χρώμα» του νησιού, πρέπει να τα αντιμετωπίσουμε με σοβαρότητα έτσι ώστε να αναδείξουμε τον αρχιτεκτονικό πλούτο, παλιό και νεότερο, που διαθέτει η Αίγινα.

Στοιχεία από:

1. «Μοντέρνα Αρχιτεκτονική Ιστορία και Κριτική» του Frampton Kenneth, Αθήνα, εκδόσεις «Θεμέλιο» 2009.
2. «Νεοελληνική Αρχιτεκτονική» Δημήτρης Φιλιππίδης, Αθήνα, εκδόσεις «Μέλισσα» 1984.

Οι  φωτογραφίες προέρχονται από το αρχείο  του αρχιμ. Ιωάννη Ηλιόπουλου