Κάποτε τον είπαν "Θεριστή και κερασάρη, τζιτζικάρη και ριγανά". Φέτος ο Ιούνης μας προέκυψε ως μήνας επιστροφής στην κανονικότητα. Μήνας επανεκκίνησης της οικονομίας. Μήνας των Γενικών Εξετάσεων και των κάθε φύσης εξετάσεων και δοκιμασιών. Μήνας προσμονής των διακοπών δηλαδή καθόλου αδιάφορος.
Παρόλα αυτά παραμένει ο μήνας με τις μεγαλύτερες ημέρες. Ο μήνας που θα αρχίσουν γιατί όχι, τα όνειρα των διακοπών. Ο μήνας που καταστρώνεται η φυγή από τις πόλεις. Ο μήνας των πρώτων θαλάσσιων μπάνιων και των ωραίων φρούτων. Ο μήνας που όλοι περιμένουμε.
Από την κ. Λίνα Πετρίτη - Μπόγρη.
Απόσπασμα από το βιβλίο της: "Τα λέμε και στην Αίγινα"
«Καλός, κακός Ιούνης, το δεμάτι είναι στ’ αλώνι»
ΙΟΥΝΙΟΣ, Θεριστής για το λαό μας, γιατί ο θερισμός των δημητριακών αρχίζει και τελειώνει αυτόν το μήνα. Ο έκτος μήνας του χρόνου κατά το Γρηγοριανό ημερολόγιο και έχει 30 ημέρες.
Το όνομα του από τη λατινική λέξη junius: Juno= Ήρα. Αφιερωμένος στη θεά Ήρα. Κατά άλλους πήρε το όνομα από τον Λεύκιο Ιούνιο Βρούτο, που θεμελίωσε τη δημοκρατία στην αρχαία Ρώμη.
Στο αρχαίο αττικό ημερολόγιο ήταν ο 12ος μήνας και λεγόταν Σκιροφοριών, από τη γεωργική γιορτή των Σκιροφορίων προς τιμή της Σκιράδος Αθηνάς, που προστάτευε τους αγρούς από τον καύσωνα.
Η έναρξη του θερισμού προσδιορίζεται από τους γεωργούς με το λάλημα του τζίτζικα, η αρχή δηλαδή του καλοκαιριού.
-Τζίτζικας ελάλησε; Πάρτε τα δρεπάνια σας.
Ο λαός μας του έχει δώσει κι άλλες ονομασίες:
Θερμαστής, από τη ζέστη που κάνει.
Κερασάρης ή Κερασινός, γιατί ωριμάζουν τα κεράσια.
Τζιτζικάρης, επειδή αρχίζει το τραγούδι του τζίτζικα.
Ριγανάς, γιατί ανθίζει η ρίγανη.
Ριζικάρης ή Λαμπαδιάρης, από τον Κλήδονα.
Σ’ αυτόν το μήνα ξεκινάνε οι αγροτικές δουλειές και επειδή η συγκομιδή των αγροτικών προϊόντων δεν μπορεί να αναβληθεί, ο λαός μας σοφά λέει:
-Από το θέρο ως τις ελιές, δεν απολείπουν οι δουλειές.
-Θέρος, τρύγος, πόλεμος και οι χαρές στ’ αλώνισμα.
Μικρή ανάσα, η γιορτή της γέννησης του Ιωάννη του Πρόδρομου, στις 24 Ιουνίου, με το έθιμο του Κλήδονα και τις φωτιές, που προέρχονται από τα βάθη των αιώνων, τις καθαρτήριες πυρές, που συνέπιπταν με τις θερινές τροπές του ήλιου.
Το βασικό χαρακτηριστικό του Ιουνίου είναι ότι στις 21 του μήνα έχουμε το θερινό λιοστάσι. Την ημέρα αυτή, γίνεται η θερινή τροπή του ήλιου και έχουμε τη μεγαλύτερη μέρα. Η τροπή του ήλιου έχει επηρεάσει το λαό μας, γιατί πιστεύει ότι, όπως ο ήλιος αλλάζει τροπή και μπαίνει στο θερινό λιοστάσι, έτσι και η τύχη του ανθρώπου μπορεί ν’ αλλάξει!
Και επειδή το έθιμο του Κλήδονα είναι ένα είδος λαϊκής μαντείας, συμμετείχαν όλοι, γιατί τα δίστιχα που ακολουθούσαν κάθε ριζικό, τα θεωρούσαν χρησμό για το πρόσωπο στο οποίο ανήκε!
Το ίδιο συνέβαινε την ίδια μέρα με τη μολυβδομαντεία (το λιωμένο μολύβι μέσα στ’ αμίλητο νερό, όπου θα έδειχνε κάτι που θα’ χε σχέση με τον…μέλλοντα σύντροφο ή την εργασία του), αλλά και την κατοπτρομαντεία (ο ανεστραμμένος καθρέφτης με τις κάθετες ακτίνες του μεσημεριάτικου ήλιου να πέφτουν στο νερό του πηγαδιού, για να ξεχωρίσουν ανάμεσα απ’ τις αντανακλάσεις, το πρόσωπο εκείνου που θα παντρευτούν!)
Κι όμως το έθιμο του Κλήδονα με ή χωρίς τον κάματο του θερισμού σε πολλά μέρη… ζει ή αναβιώνει από πολιτιστικούς συλλόγους ή από αθεράπευτα νοσταλγούς.
-Απ’ την αρχή του θεριστή, του δρεπανιού μας η γιορτή.
-Και συ κακό χερόβολο και γω κακό δεμάτι.
-Ο Μάης έχει τ’ όνομα κι ο θεριστής την πείνα (η νέα σοδειά δεν έγινε ακόμα).
-Γενάρη πίνουν το κρασί, το θεριστή το ξίδι.
-Μάρτης έβρεχε, θεριστής χαιρότανε.
-Ιούνη αφήνουν το δρεπάνι και πιάνουν το ρεπάνι.
-Καλός, κακός Ιούνης, το δεμάτι είναι στ’ αλώνι.
-Το τραγούδι του θεριστή, η χαρά τ’ αλωνιστή.
-Θέλεις θέριζε και δένε, θέλεις δένε και κουβάλα (και τα δυο έχουν τον ίδιο σκληρό κόπο).
-Θέριζε γέρο γέννημα, και παλικάρι στάρι (το γέννημα, δηλαδή το κριθάρι πρέπει να θερίζεται γινωμένο –γέρο, να έχει ωριμάσει-, ενώ το στάρι να είναι νέο, παλικάρι, νωπό για να μη τρίβεται).
-Έκανε τ’ άχυρα κομμάτια (για τους… νταήδες).
-Κάλλιο λόγια στο χωράφι, παρά ντράβαλα (φασαρίες) στ’ αλώνι,
(οι συνεταίροι γεωργοί πρέπει να έχουν τακτοποιήσει τη μοιρασιά από το χωράφι, γιατί στο αλώνι η δουλειά τέλειωνε κι αλλοίμονο αν δεν τα είχαν βρει από πριν).Κι επειδή όλοι μπορούν να βοηθήσουν και κανείς δεν… περισσεύει:
-Καλόπιανε γριά το γέρο, να τον έχουμε στο θέρο, και σαν αποθερίσουμε, να τον γκρεμολογήσουμε.