Αναβαθμίδες στην Αίγινα

   Από επιστημονικής πλευράς η ύπαρξη των αναβαθμίδων είναι αντικείμενο μελέτης και καταγραφής, για τους νησιώτες όμως η ύπαρξη τους θεωρείται δεδομένη γιατί είναι συνυφασμένη με την καθημερινότητά τους. Στις αναβαθμίδες – βαθμίδες ή πεζούλες  οργώνουν, σπέρνουν τον καρπό τους, και θερίζουν. Από αυτές τρέφουν την οικογένειά τους και τα ζωντανά τους. Με τις αναβαθμίδες συγκρατούν το λιγοστό καλλιεργήσιμο χώμα, αυτές καθορίζουν τα σύνορα  του χωραφιού τους και με αυτές υπολογίζουν τις προίκες που θα δώσουν. Οι αναβαθμίδες είναι μνημεία της ανθρώπινης δραστηριότητας.

    Στην Αίγινα συναντάμε πολύ συχνά αναβαθμίδες. Θα λέγαμε καλύτερα ότι οι αναβαθμίδες στην Αίγινα έχουν παρελθόν. Τις συναντάμε όχι μόνο στα βουνά αλλά και σε πιο «χαμηλές» περιοχές όπως στον Κοντό, στο Μεσαγρό, στη Κυψέλη, στο Λεόντι. Όπου υπάρχει πλαγιά ή ανωφέρεια. Σε αρκετά σημεία βρίσκονται  σε πολύ καλή κατάσταση. Αλλού όπως σε σημεία του Ελαιώνα ή του Μπουρδέχτη έχουν καταστραφεί, όπως δείχνουν και οι φωτογραφίες. Η ανοικοδόμηση του νησιού δεν επηρέασε σημαντικά τις αναβαθμίδες αντιθέτως σε πολλές περιπτώσεις τις σεβάστηκε και τις αξιοποίησε. Οι αναβαθμίδες αποτελούν αδιάψευστες αποδείξεις της ενασχόλησης των κατοίκων με τη γεωργία. Το ίδιο αποδεικνύουν και οι ανεμόμυλοι, τα αλώνια, τα πατητήρια, τα λιοτρίβια. Αξίζει στο σημείο αυτό να ανατρέξουμε σε κάποια στοιχεία.

   Το 1827 αναφέρεται από τους πρόκριτους ότι το μεγαλύτερο ποσοστό των κατοίκων ασχολείται με τη γεωργία, ιδίως των δημητριακών λόγω της οικονομικής  και δημογραφικής υποβάθμισης του νησιού εξαιτίας των εχθροπραξιών και των επιδρομών. Άλλωστε  η μορφολογία τους εδάφους επέτρεπε αυτή την ενασχόληση λόγω της μεγάλης διαθέσιμης καλλιεργήσιμης έκτασης σε σχέση με τα γειτονικά νησιά του Πόρου και της Ύδρας των οποίων οι κάτοικοι στρέφονταν σε άλλες μορφές βιοπορισμού.

   Τον 19^ο αιώνα η Αίγινα ήταν καλλιεργημένη και πιο πράσινη από τα άλλα νησιά του Σαρωνικού. Στις πλαγιές των βουνών οι γεωργοί συγκρατούσαν τα χώματα με τοίχους από ξερολιθιά, δημιουργώντας έτσι αναβαθμίδες, στις οποίες έσπερναν κριθάρι και άλλα δημητριακά ή φύτευαν ελιές, αμυγδαλιές, χαρουπιές, αχλαδιές. Χαμηλότερα έβαζαν συκιές, βερυκοκιές, ροϊδιές, και έσπερναν σιτάρι. Στις πεδιάδες καλλιεργούσαν  αμπέλια με σταφύλια σαββατιανά, ροϊδίτες, μαυρούδια.

   Ο Θ. Χελδράιχ αναφέρει ότι  το 1898 στις πεδινές περιοχές έβαζαν αμπέλια, ελιές, συκιές, αμυγδαλιές και στις πλαγιές των βουνών έσπερναν κριθάρι, όσπρια, λαθούρι, αρακά, ρεβίθια, κουκιά, βίκο. Εξ αιτίας του κλίματος τα σύκα, τα όσπρια και οι ντομάτες ωρίμαζαν πιο πρώιμα και γινόταν και εξαγωγή.  

   Από τα μέσα του 20^ου αιώνα άρχισε σταδιακά να υποχωρεί η καλλιέργεια των σιτηρών και άλλων γεωργικών προιόντων. Ήταν η εποχή όπου  έκανε την εμφάνιση της η φιστικιά. Η καλλιέργεια της, αντικατέστησε τις παραδοσιακές καλλιέργειες της Αίγινας όπως τα αμπέλια, αλλά  και ξερίζωσε για χάρη της πολλά δέντρα όπως ελιές , συκιές, αμυγδαλιές.

   Σήμερα που οι ανάγκες των ανθρώπων οδηγούν και πάλι στον πρωτογενή τομέα, η ύπαρξη πολλών αναβαθμίδων μπορεί να αξιοποιηθεί στην κατεύθυνση των μικρών οικογενειακών καλλιεργειών. Κυρίως όμως η καταγραφή και η μελέτη τους δεν θα αναδείξει μόνο   σε λαογραφικό επίπεδο, τους τρόπους καλλιέργειας και ζωής των παλαιών κατοίκων αλλά  θα οδηγήσει στην καλύτερη αξιοποίηση και χρήση της γης.

Οι φωτογραφίες απεικονίζουν κατά σειρά αναβαθμίδες στον Άγιο Νικόλαο στην Καβουρόπετρα, στους Λαζάρηδες, στον Μπουρδέχτη.