Μάρτης είναι, νάζια κάνει!

           «Οπόχει κόρην ακριβή του Μάρτη ο ήλιος μην τη δει» 

   Μεγάλος  ο λαογραφικός πλούτος που είναι καταχωρημένος μέσα  στο  πολύτιμο βιβλίο  της κ.Λίνας Πετρίτη - Μπόγρη. Αντιγράφουμε  από τις σελίδες  του τα σχετικά με το μήνα Μάρτιο.

 

Μάρτιος, τρίτος μήνας του χρόνου, με 31 ημέρες, και πρώτος μήνας της Άνοιξης. Στο ρωμαϊκό ημερολόγιο ήταν ο πρώτος του χρόνου και το όνομα του προέρχεται από το λατινικό Mars= Άρης, του οποίου γιόρταζαν τα γενέθλια την πρώτη ημέρα του μήνα (την Πρωτοχρονιά).

Πρώτη  Μαρτίου και κανένας δεν έβγαινε  το πρωί απ’ το σπίτι, αν δεν είχε φορέσει το Μάρτη του! Έθιμο που το συναντάμε ακόμα στις μέρες μας: Άσπρη και κόκκινη κλωστή στριμμένη, που τη φορούσαν στον καρπό του χεριού (βραχιόλι), στο δάχτυλο (δαχτυλίδι), ή στο λαιμό(κολιέ). Ιδιαίτερα το φορούσαν οι γυναίκες, οι νέες κοπέλες, τα παιδιά. Οι άντρες φορούσαν κι αυτοί, αλλά αρκετοί το έδεναν στο μεγάλο δάχτυλο του ποδιού… να μη φαίνεται!

Η μαγική δύναμη της ασπροκόκκινης κλωστής έλεγαν, επίσης, ότι προσφέρει πολλά καλά σε όποιον τη φορά: αν στο μικρό παιδί την έδεναν στο πόδι, δεν θα σκόνταφτε! Πολλοί την έδεναν στο φυτί (αφτί) της στάμνας, για να κάνει κρύο το νερό!

Πίστευαν ότι έτσι απέτρεπαν την επίδραση του ήλιου, που αυτόν τον μήνα πλησιάζει το βόρειο ημισφαίριο (το δικό μας), είναι δυνατός και καίει.

-Του Μάρτη οι αυγές με κάψανε, του Μάη τα μεσημέρια.

-Κάλιο Μάρτης στις γωνιές, (τζάκια), παρά Μάρτης στις αυλές (για το κρύο ή τον ήλιο που καίει).
-Του Μάρτη ο ήλιος βάφει και πέντε μήνες δεν ξεβάφει.
-Ο καλός Μάρτης στα κάρβουνα κι ο κακός στον ήλιο.
-Ο ήλιος του Μαρτιού τρυπάει κέρατο βοδιού.
-Κάλιο Μάρτης καρβουνιάρης παρά Μάρτης  λιοπυριάρης.
-Το Μάρτη τον πεντάγνωμο όπου γελά και κλαίει,
θα τονε τιμωρήσουμε ψέματα να μη λέει.
-Οπόχει κόρην ακριβή, του Μάρτη ο ήλιος μην τη δει.
Η πεθερά… αποφασίζει για τις δουλειές έξω απ’ το σπίτι, και προτείνει: Το Μάρτη η νύφη μου, το Μάη η κόρη μου!
 Και η παροιμία,
-Του Μάρτη και του Τρυγητή ίσα τα μερονύχτια, δηλώνει την εαρινή ισημερία (21 Μαρτίου) αλλά και την φθινοπωρινή (23 Σεπτεμβρίου).
Και αφού η μέρα μεγαλώνει, και η δουλειά άρχιζε με την ανατολή και τέλειωνε με τη δύση, «ήλιο με ήλιο», οι γεωργοί συμβουλεύουν:
-Το Μάρτη βάλε εργάτες κι ας είναι ακαμάτες.
 Εύχονται και ελπίζουν:
-Αν κάνει ο Μάρτης δυο νερά κι Απρίλης άλλο ένα,
χαρά σε κείνον το ζευγά, πόχει πολλά σπαρμένα.
-Μάρτης έβρεχε, θεριστής χαιρότανε.
-Αν ρίξει ο Μάρτης δυο νερά κι Απρίλης άλλα δέκα,
να δεις το κοντοκρίθαρο να στρίβει το μουστάκι,
να δεις και τις αρχόντισσες να ψιλοκαθαρίζουν,
θα δεις και τη φτωχολογιά να ψιλοκοσκινίζει.
-Σαν ρίξει ο Μάρτης μια βροχή κι Απρίλης άλλη μία,
να δεις κουλούρες στρογγυλές και πίτες σαν αλώνι.
-Κάλιο Μάρτης με παλούκια, παρά Φλεβάρης με μπουμπούκια.
-Μάρτης μες τα παραγώνια; Θα γιομίσουνε τ’ αλώνια.
-Του Μάρτη η βροχή, γιόμισε τ’ ασκί κρασί.
Πιστεύουν δε ότι τώρα ψηλώνουν τα σπαρτά:
-Ο Μάρτης εδιαλάλησε: μικρά μεγάλα απάνου.
Και υποστηρίζουν:
-Λείπει ο Μάρτης απ΄ τη Σαρακοστή; επειδή η νηστεία της Τεσσαρακοστής περιλαμβάνεται κατά το κύριο μέρος αυτόν το μήνα, αλλά το λέμε, επίσης και για κείνον που βρίσκεται ή αναμειγνύεται  παντού.
Για τον καιρό του Μάρτη με τις απότομες και ξαφνικές μεταβολές έχουν πολλά να λένε:
-Μη σε γελάσει ο Μάρτης το πρωί  και χάσεις την ημέρα.
-Όλες του Μάρτη φύλαγε και τ’ Απριλιού τις δώδεκα,
ότι ακόμα και στις δεκαοχτώ, ξεράθ’ η πέρδικα στ’ αβγό (από το κρύο).
-Του Μάρτη ξύλα φύλαγε, μη κάψεις τα παλούκια,
και τ’ Απριλιού τις δέκαοχτώ,
μη κάψεις τα καρούλια (του αργαλειού)
-Μάρτης γδάρτης, κακός παλουκοκάφτης,
από το ξαφνικό και πολύ κρύο δεν φτάσανε τα ξύλα για το τζάκι και κάψανε ακόμα και τα παλούκια του φράχτη.
-Τα παλιά παλούκια καίει, τα καινούρια ξεριζώνει.
-Φύλα ξύλα για το Μάρτη να μην κάψεις τα παλούκια.
-Το Μάρτη ξύλα φύλαγε κι άχερα των βοδιώνε,
και λίγα ξυλοκέρατα (χαρούπια) να δίνεις των παιδιώνε
(συμβουλές για προμήθειες λόγω του άστατου καιρού).
-Ο Μάρτης ο πεντάγνωμος εφτά φορές εχιόνισε
και πάλι το μετάνιωσε που δεν εξαναχιόνισε.
-Ο Μάρτης ώρα βρέχει και χιονίζει, κι ώρα μαρτολουλουδίζει.
-Πώς τ’ αρέσει αυτού του Μάρτη να ’ναι πάντα στο διπλό.
Μια στις δέκα να ’χει ήλιο, και τις άλλες ξυλιασμό.
-Τον Μάρτη, το πρωί πηλά και το βράδυ χώματα (ο πηλός που σχηματίστηκε από την πρωινή βροχή το βράδυ από τη ζέστη γίνεται σκόνη).  
Λέγανε οι παλιοί:
-Τι να περιμένεις αφ΄ το μισοκούτελο το Μάρτη που χιόνισε το πρωί τσαι εψόφησε τη γαϊδάρα μας (από το πολύ κρύο), το μεσημέρι τηνε βρώμισε (από την πολλή ζέστη) τσαι το βράδυ τηνε πήρε το ποτάμι  (από τη βροχή).
-Έβαλε τη γριά κάτω αφ΄ το κακάβι,
ξεγελάστηκε η καημένη πως έφτιαξε ο καιρός και για να φυλαχτεί από το κρύο, χώθηκε κάτω απ΄ το καζάνι!
-Του Μάρτη χιόνι  βούτυρο,  κι όταν παγώσει μάρμαρο.
 Πίστευαν πως για την αστάθεια του καιρού έφταιγε… η ιδιωτική του ζωή!
«Είχε παντρευτεί δύο γυναίκες, μια πλούσια αλλά πολύ άσκημη και μια όμορφη αλλά φτωχιά. Όταν γυρνούσε προς την άσκημη, έκλαιγε απ’ τον καημό του και χάλαγε ο καιρός. Γελούσε ευχαριστημένος, σαν έβλεπε την όμορφη γυναίκα του και ο καιρός έφτιαχνε!»
 Όσο όμως κι αν μας ταλαιπωρεί, είμαστε πάντα σίγουροι πως:
-Από Μάρτη καλοκαίρι  κι από Αύγουστο Χειμώνα!
Και έτσι τον αντιμετωπίζουμε με καλή διάθεση, γιατί
-Μάρτης είναι, νάζια κάνει!