Μια άγνωστη σελίδα της Καποδιστριακής εποχής στην Αίγινα: Επίσκοπος Ρεθύμνης Ιωαννίκιος

Μια άγνωστη σελίδα  της εκπαιδευτικής ιστορίας  της  Αίγινας των χρόνων του Ι. Καποδίστρια έρχεται  στο φως με  τη δημοσίευση  του παρόντος σημειώματος  που μας παραχώρησε ο κ. Δημοσθένης Παπαλεονάρδος.  Αναφέρεται στη δράση και  το έργο στην Αίγινα  του εξόριστου στην Ελλάδα Επισκόπου  Ρεθύμνης Ιωαννικίου.

Ας  διαβάσουμε  το κείμενο:

Στις μέρες μας γίνεται πολύς λόγος για το μάθημα των Θρησκευτικών και τη διδασκαλία του. Το ζήτημα αυτό έχει εγείρει πλήθος αντιδράσεων στους χώρους της Πολιτείας, της Εκκλησίας, της εκπαιδευτικής κοινότητας αλλά και πολλών φορέων. Πως όμως το νησί μας η Αίγινα πρωτοπορεί και στο θέμα αυτό μέσα από την ιστορία;  Το τελευταίο χρονικό διάστημα κατά τις επισκέψεις μου στο Ρέθυμνο αλλά και ιδιαίτερα συνδεόμενος με τη Μητρόπολη Ρεθύμνης ανακάλυψα ότι ένας φωτεινός επίσκοπος ως δάσκαλος στις δύσκολες εποχές της Επαναστάσεως του 1821 και μετά από αυτήν, διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στο μάθημα των θρησκευτικών στα σχολεία και μάλιστα διαμένοντας για μεγάλο χρονικό διάστημα στην Αίγινα.

Στα 1817 ο Ιωάννης Μεταξάς Λαζαρόπουλος ο μετέπειτα Επίσκοπος Ρεθύμνης Ιωαννίκιος ήταν δάσκαλος  στα δύσκολα χρόνια της σκλαβιάς και προσέφερε τα μέγιστα για την Ελληνοχριστιανική εκπαίδευση των παιδιών.  Όπως αναφέρει ο Γερμανός περιηγητής F.W. Sieber ο Δάσκαλος Ιωάννης Λαζαρόπουλος,  «είχε μια βιβλιοθήκη από μερικές εκατοντάδες των πιο εκλεκτών έργων». Αυτός ήταν «ο Ιωάννης Μεταξάς Λαζαρόπουλος… ο εξαιρετικός ελληνοδιδάσκαλος που …στο Ρέθυμνο διδάσκει (περί το 1817) από Αρχαία Ελληνικά μέχρι Τριγωνομετρία.» Μάλιστα τα βιβλία του τα δώρισε στη Δημοτική Βιβλιοθήκη Ρεθύμνου . Ο Ιωάννης Μεταξάς Λαζαρόπουλος χειροτονείται και ενθρονίζεται Επίσκοπος στο Ρέθυμνο τον Ιούλιο του 1826.

Κατά τα πρώτο χρόνο της αρχιερατείας ο επίσκοπος Ρεθύμνης Ιωαννίκιος ξέθαψε τα άγια λείψανα, των Αγίων Τεσσάρων Νεομαρτύρων ώστε, "άλλα να φυλαχθούν στον επισκοπικό ναό, άλλα να δοθούν σε μοναστήρια και ναούς κι άλλα να πάρουν απλοί χριστιανοί, κληρικοί και λαϊκοί, τιμώντας τα πρεπόντως και ενδυναμούμενοι στον εμπερίστατο βίο τους".  Λίγο καιρό μετά από την ενθρόνισή του ως Επισκόπου Ρεθύμνης, και συγκεκριμένα κατά τον Δεκέμβριο του 1827 ο Ιωαννίκιος κατέφυγε με ρώσικο πλοίο στην επαναστατημένη Ελλάδα. Αφορμή μπορεί να υπήρξε το γεγονός είναι ότι μετά την εκλογή του Καποδίστρια ως Κυβερνήτη της Ελλάδας 23.4.1827, την «Ιουλιανή Σύμβαση» 24.6/6.7.1827, και τη ναυμαχία στο Ναυαρίνο στις 8/20.10.1827, η Επανάσταση στην Κρήτη αναζωπυρώθηκε από το Φθινόπωρο του έτους αυτού. Οπότε η φυγή του Επισκόπου το Δεκέμβρη του 1827 ήταν αναγκαία για τη σωτηρία του.

Ο Επίσκοπος Ρεθύμνης Ιωαννίκιος εγκαθίσταται στην Αίγινα μετά από πρόσκληση του Ιωάννη Καποδίστρια. Με το υπ΄ αριθ. 46 διάταγμα της 18ης Οκτωβρίου 1829  που υπογράφει ο κυβερνήτης Ιωάννης  Καποδίστριας δημοσιευμένο στην Γενική Εφημερίδα της Ελλάδος ,ο Ρεθύμνης  Ιωαννίκιος διορίστηκε μέλος της Επιτροπής την οποία αποτελούσαν ο Αιγίνης Γεράσιμος, ο Ταλαντίου Νεόφυτος και ο Κυρήνης Παρθένιος, Σε αυτή την Επιτροπή   ανατέθηκε η σύνταξη των θρησκευτικών σχολικών βιβλίων δηλαδή του Ευχολογίου, της Σύνοψης και Κατήχησης, με βάση το σχέδιο που είχε εκπονήσει ένας άλλος αξιόλογος εκκλησιαστικός άνδρας και λόγιος της εποχής, ο Βαρθολομαίος Κουτλουμουσιανός. Μια σημαντική απόφαση του Κυβερνήτη Καποδίστρια στοχεύοντας στην Ελληνοχριστιανική διδασκαλία στους νέους της Μεταεπαναστατικής Ελλάδας.

Ο Ρεθύμνης Ιωαννίκιος σύμφωνα με έγκριτες πηγές από τα αρχεία του Ρεθύμνου συλλειτουργεί στο Μητροπολιτικό Ναό Αιγίνης και συμμετέχει στη τελετή των εγκαινίων του Κεντρικού Ελληνικού Σχολείου στην Αίγινα στις 8 Ιανουαρίου 1830. Στις 7 Αυγούστου 1830 προεξάρχει στο μνημόσυνο του Βασιλιά της Βρετανίας Γεωργίου του Δ΄ το οποίο τελείται στην Αίγινα. Μάλιστα βλέπουμε στη συνέχεια τον Επίσκοπο Ρεθύμνης Ιωαννίκιο να κατέχει την 8η θέση στον από 22.10.1831 κατάλογο στέρησης μισθών (απόλυσης) ισάριθμων από αυτούς, που προσέφεραν υπηρεσίες στο εκπαιδευτικό Συγκρότημα του Ορφανοτροφείου της Αίγινας, ένα μήνα μετά τη δολοφονία του Κυβερνήτη.

Μέχρι το 1838 ο Ιωαννίκος ως εξόριστος από την επαρχία του στην Ελλάδα αλλά και στο νησί μας κρατούσε το τίτλο του Επισκόπου Ρεθύμνης χωρίς να βρίσκεται στο Ρέθυμνο. Το Οικουμενικό Πατριαρχείο στη συνέχεια τον εκλέγει Μητροπολίτη Ιωαννίνων. Τη χρονιά αυτή που ενθρονίζεται στα Ιωάννινα ,βρήκε μαρτυρικό θάνατο με απαγχονισμό ο νεομάρτυρας Γεώργιος. Μάλιστα ο εν λόγω ιεράρχης αναφέρει με έκθεση του στις αρχές 1839 προς το Οικουμενικό Πατριαρχείο τα περί του μαρτυρικού θανάτου και των επακολουθησάντων θαυμάτων στο τάφο του Νεομάρτυρος Γεωργίου του εν Ιωαννίνοις και βάσει αυτής ανακηρύχθηκε Άγιος με Συνοδική Πράξη στις 19 Σεπτεμβρίου 1839 .

Η Αίγινα φιλοξένησε έναν σπουδαίο Ιεράρχη ο οποίος όχι μόνο συνέβαλε με τη προσωπικότητα του στη διαμόρφωση της Ελληνοχριστιανικής 
διδασκαλίας στα δύσκολα χρόνια της σκλαβιάς αλλά και υπήρξε στενός συνεργάτης του Ιωάννη Καποδίστρια για τη συγγραφή των θρησκευτικών σχολικών βιβλίων. Αξιώθηκε δε να συνδεθεί με το μαρτύριο των Αγίων Τεσσάρων Νεομαρτύρων των εν Ρεθύμνη και του Αγίου Νεομάρτυρος Γεωργίου του εν Ιωαννίνοις.

Δημοσθένης Διον. ΠΑΠΑΛΕΟΝΑΡΔ0Σ

          Υποναύαρχος Λ.Σ (ε.α)