Απόσπασμα από τηνπαρουσίαση του βιβλίου: "Σχολάρχης στην Αίγινα" της κ. Ελένης Σταμπόγλη, που θα πραγματοποιηθεί απόψε Σάββατο 3 Οκτωβρίου και ώρα 20.00 μ.μ. στην αίθουσα του Λαογραφικού Μουσείου Αίγινας
"Θέλησα
να γράψω μια βιογραφία του Παναγή Ηρειώτη. Μου κέντρισε την περιέργεια αυτός ο
απόμακρος δάσκαλος, τον οποίο όλοι ήξεραν αλλά κανείς δε γνώριζε. Θα ήταν μια
ενδιαφέρουσα πρόκληση: Η εμπεριστατωμένη αφήγηση της ζωής του και των συνθηκών
που τον οδήγησαν από την Αίγινα, στην Αθήνα, στη Γερμανία και πίσω στη
γενέτειρα με τον ίδιο ενδιάμεσο σταθμό. Για μένα, ένας στόχος αυτής της
αφήγησης θα ήταν αφενός, να σκιαγραφήσει κανείς την προσωπικότητα και την
πορεία αυτού του Αιγινήτη, που μέχρι τώρα υπήρχε μόνο μέσα από ενθυμήσεις και
αφηγήσεις, με βάση τα τεκμήρια που ο ίδιος επέλεξε να διασώσει. Ο δεύτερος
στόχος θα ήταν, με αφορμή αυτή την αφήγηση, να τεθούν κάποια ερωτήματα σχετικά
με την Αίγινα του 19ου αιώνα, τους θεσμούς, τις ιδέες, τις νοοτροπίες της
εποχής. Με εντυπωσίαζε, άλλωστε, το γεγονός πως δεν στάθηκε δυνατό να εντοπίσω
μια συνολικότερη ιστορική μελέτη που να αφορά την Αίγινα για τα χρόνια που
ακολούθησαν τη σύντομη παραμονή του Καποδίστρια στο νησί μέχρι και τις πρώτες
δεκαετίες του 20ού αιώνα. Στην ερώτησή μου, “μα τι συνέβαινε στην Αίγινα το
1880, για παράδειγμα;” δεν έπαιρνα καμία συγκεκριμένη απάντηση, και κυρίως
καμία ουσιαστική βιβλιογραφική παραπομπή. Αυτή η έλλειψη δευτερογενούς
βιβλιογραφίας αποτέλεσε ίσως τη σημαντικότερη δυσκολία του δικού μου
εγχειρήματος. Προσπάθησα να συμπληρώσω κάποια κενά έτσι που να μπορέσουμε να
φανταστούμε μια πιο ανάγλυφη εικόνας της Αίγινας στο δεύτερο μισό του 19ου
αιώνα και τις πρώτες δεκαετίες του 20ού: το τοπίο, τους ανθρώπους, την
καθημερινότητά τους. Η χρήση του φωτογραφικού υλικού που μου παραχώρησε το
Μουσείο αλλά και άλλοι φορείς, βοηθάει πιστεύω, στο να σχηματίσουμε μια πιο
πλήρη εικόνα αυτού του όχι και τόσο μακρυνού παρελθόντος της Αίγινας.
Θα ήθελα να σταθώ ιδιαίτερα στη
δουλειά που έκανε ο Ηρειώτης στον τομέα της λαογραφικής έρευνας. Κι αυτό γιατί
αφ' ενός ο χώρος που μας φιλοξενεί σήμερα είναι ένα λαογραφικό μουσείο, αφ'
ετέρου γιατί στον τομέα της λαογραφίας ο Ηρειώτης έκανε την πιο πρωτοποριακή
συμβολή του. Με τη λαογραφία, ο Π.Η. επιλέγει να ασχοληθεί, όντας πια
στην Αίγινα, με έναν κλάδο που εκ πρώτης όψεως δεν σχετίζεται με το αντικείμενο
των σπουδών του. Κι αυτό έχει ενδιαφέρον γιατί φανερώνει έναν άνθρωπο που δεν
είναι αδιάφορος στην πραγματικότητα που τον περιβάλλει. Μακρυά από τις
βιβλιοθήκες της αρχαιοελληνικής και λατινικής γραμματείας, ανοίγεται σε άλλα
πεδία στα οποία τον οδηγεί η σχέση του με τη συλλογική κληρονομιά του τόπου. Η
μελέτη των παραδοσιακών τραγουδιών και της προφορικής λαϊκής παράδοσης της
Αίγινας, θα τον επανασυνδέσει, από τη σκοπιά του μελετητή αυτή τη φορά, με τη
γλώσσα των παιδικών του χρόνων, και θα τον φέρει μακριά από την “επίσημη”
γλώσσα της εκπαίδευσης και του κράτους την οποία υπηρέτησε ως εκπαιδευτικός
λειτουργός.
Την εποχή που αρχίζει ο Ηρειώτης την
ενασχόλησή του με τις παραδόσεις της ιδιαίτερης πατρίδας του, η Λαογραφία
αποτελεί ένα νέο επιστημονικό πεδίο. Οι τελευταίες δύο δεκαετίες του 19ου αιώνα
αποτελούν μια περίοδο αναζήτησης και για άλλους συγγενείς κλάδους: στον τομέα
της γλώσσας ο Ψυχάρης, υιοθετεί θέσεις ως υπέρμαχος της Δημοτικής που
θεωρούνται από τους συγχρόνους του ριζοσπαστικές και επαναστατικές. Η
φιλολογία, μέσα από το έργο του Κ.Ν. Σάθα και του Σπ. Λάμπρου θα αναζητήσει το
πώς διαμορφώθηκε η εθνότητα, ανατρέχοντας σε μεσαιωνικά χειρόγραφα και στη λαϊκή
παράδοση.Ο Γεώργιος Χατζιδάκις θα θεμελιώσει τη νεοελληνική γλωσσολογική
επιστήμη και ο Νικόλαος Γ. Πολίτης θα θεμελιώσει τις λαογραφικές σπουδές για
μια συστηματική μελέτη της λαϊκής παράδοσης. Η νέα αυτή επιστήμη της Λαογραφίας
θα διαμορφώσει τον δικό της λόγο, δημιουργώντας μια νέα επιστημονική κοινότητα
που ανταλλάσει απόψεις σε ειδικευμένα περιοδικά και επιστημονικές ενώσεις: η Ελληνική Λαογραφική Εταιρεία ιδρύθηκε το
1908 και θα ακολουθήσει ένα χρόνο αργότερα η έκδοση του περιοδικού Λαογραφία. Ως νέα επιστήμη, θα αναπτύξει
τη δική της θεωρία και μέθοδο και θα συνομιλήσει με άλλα γνωστικά πεδία όπως η
Φιλολογία και η Γλωσσολογία"