"Ανάβουνε φωτιές στις γειτονιές του Αη - Γιάννη απ' όσα ξέρεις και μου λες...."
Το τραγούδι μιλά για τις παλιές γειτονιές όπου την παραμονή του Αη - Γιάννη 22 Ιουνίου άναβαν φωτιές και οι πιό τολμηροί περνούσαν από πάνω κάνοντας ένα θεαματικό σάλτο στον αέρα προσπαθώντας να εντυπωσιάσουν το άλλο φύλο ή να παραβγούν στον αντίπαλο της παρέας.
Οι φωτιές του Αη - Γιάννη ή αλλιώς το έθιμο του Κλήδονα έχει βαθιές τις ρίζες του στην αρχαία Ελλάδα. Είναι από αυτά τα παγανιστικά έθιμα που η νέα θρησκεία μη μπορώντας να τα ξεριζώσει από την καθημερινότητα των απλών ανθρώπων, τα συμπεριέλαβε στο εορτολόγιό της προσθέτοντας και τη δική της πινελιά.
Τα έθιμα του Αη - Γιάννη του Κλήδονα έχουν τις ρίζες τους στην κληρομαντεία της ομηρικής εποχής, που λεγόταν και ¨Οσσα ή Φήμη καθώς και στους κληδονισμούς των βυζαντινών, απ' όπου πήραν και το όνομά τους. Αποτελούν είδος λαϊκής μαντείας, όπου ερμηνεύονται οι τυχαίοι λόγοι που λέγονται.
Στην Αίγινα την παραμονή του Αη - Γιάννη, οι κοπέλες και οι μεγαλύτερες γυναίκες έπαιρναν ένα κανάτι, το "άσυρτο", στο οποίο δεν είχαν ξαναβάλει νερό. Έβαζαν νερό στο κανάτι, "το αμίλητο νερό" από το πηγάδι. Λέγεται "αμίλητο", γιατί, εάν κάποιος μιλήσει στις κοπέλες ήαυτές πέσουν και κτυπήσουν, δε θα μιλήσουν, επιδή κρατούν το νερό. Στη συνέχεια έριχναν στο κανάτι τα ριζικά που ήταν προσωπικά αντικείμενα, όπως παραμάνες, φουρκέτες, δακτυλήθρες, κουμπιά, φρούτα κι άλλα. Μερικές φορές το κανάτι μπορούσε να το γεμίσει με νερό και ένα μικρό παιδί "που είχε μάνα και πατέρα" , ενώ οι άνδρες που δεν μπορούσαν να συμμετέχουν, έδιναν στις μητέρες ή συζύγους τους προσωπικά αντικείμενα να τα ρίξουν στο κανάτι και να μάθουν το ριζικό τους. Σκέπαζαν το κανάτι, συνήθως με ένα κόκκινο πανί και το σφράγιαζαν, αφήνοντάς το όλη τη νύχτα έξω, κάτω από τα άστρα και το έπαιρναν ανήμερα του Κλήδονα, προτού να βγει ο ήλιος.
Όπως αναφέρει η Ασπασία Γκίκα στον "Κήρυκα της Αίγινας", στην Κυψέλη
συνήθιζαν να φτιάχνουν αρμυροκούλουρα, δηλαδή κουλούρια με πολύ αλάτι,
τα οποία αφού τα έψηναν, τα έτρωγαν χωρίς να πιούν νερό. Πήγαιναν για
ύπνο κατόπιν και ήλπιζαν να δουν στον ύπνο τους αυτόν τον γαμπρό που θα
τις ξεδιψάσει. Λογικό - μετά από τόσο αλάτι - να έβλεπαν κάποιον νερουλά
ή ιδιοκτήτη πηγαδιού με πολύ και καλό - χωνευτικό νερό!!!
Υπάρχουν ιδιαίτερα έθιμα σε πολλά χωριά της Αίγινας, ακόμα και στα
πιό ορεινά. Έθιμα που πάντα είχαν να κάνουν με την τύχη των ανύπαντρων
κοριτσιών, οι οποίες έτρεχαν στο κοντινό πηγάδι, έριχναν μέσα σε αυτό
λουλούδια, το σκέπαζαν με ένα κόκκινο πανί και κάποια μεγαλύτερη
γυναίκα κοιτώντας μέσα στο πηγάδι τους έλεγε ποιόν θα παντρευτούν.
Οι φωτογραφίες προέρχονται από την περσινή αναβίωση του εθίμου από το Σύλλογο Γυναικών Αίγινας