"Τώρα Απρίλης κι Άνοιξη" .... τώρα και καραντίνα.

 

Πειράξαμε  λίγο την παροιμία γιατί μπορεί  να είναι πλέον Απρίλης αλλά  η καραντίνα καλά κρατεί. Θα μπορούσαμε   να  πούμε  πως "Λείπει ο Απρίλης  από  την καραντίνα" μια  που είναι ο δεύτερος συνεχόμενος  Απρίλιος  με καραντίνα. 

Ο  κορονοιός καλά κρατεί  και  οι προβλέψεις  δεν είναι ευοίωνες. Εμείς  όμως συνεπείς  στο λαογραφικό μας ραντεβού ας δούμε  τις παροιμίες και τις συνήθειες  του μήνα αυτού που πραγματικά είναι από τους πιο αγαπημένους των ανθρώπων. Ο μήνας που αρχίζει να μυρίζει  καλοκαίρι, ο χειμώνας μαζεύει και τα τελευταία  του σύννεφα  και όλα δείχνουν πως μια καινούργια εποχή ξεκινά.

Ένας μήνας λοιπόν ιδιαίτερα αγαπητός που εμπερικλείει και  την Πασχαλιά, εκτός  κι αν εκείνη διαλέξει  το Μάιο για να τσουγκρίσει  το κόκκινο αυγό της , όπως φέτος.

Τώρα τα πράγματα ήρθαν αλλιώς. Κι ενώ έξω η άνοιξη έχει στήσει το γνώριμο της πανηγύρι, οι πανηγυριστές είναι κλεισμένοι στα σπίτια  τους για το καλό τους.

Εμείς όμως πιστοί στη συνήθεια ας  θυμηθούμε  τον Απρίλη με  τις ωραίες του παροιμίες, τα γνωμικά που είναι άρρηκτα συνδεδεμένες  με τις γεωργικές εργασίες και συνήθειες  των ανθρώπων της υπαίθρου. 

 

  Όπως  συνηθίζουμε  κάθε πρωτομηνιά, ας  ανατρέξουμε  στο "καλαντάρι" του μήνα και  στο βιβλίο της κ. Λίνας Μπόγρη -Πετρίτη  "Τα λέμε  και στην Αίγινα" όπου οι παροιμίες έχουν  τον πρώτο λόγο. Παροιμίες  που έχουν αναφορά  στην αγροτική ζωή των παλαιών Ελλήνων. Ο καιρός  και  τα νάζια  του αυτό το μήνα καθόριζαν εν πολλοίς  τη σοδειά και την πορεία των εργασιών.

Τον λένε  και "ξανθό" τούτο  το μήνα γιατί έστησε χορό - λέει ο ποιητής -με τον...  έρωτα. Αυτά  τα λέει ο ποιητής αλλά και να μην  το έλεγε δεν θα μπορούσε φέτος  να είναι διαφορετικά μετά από  έναν τόσο ζοφερό Μάρτιο.  

Απρίλιος, δεύτερος μήνας της Άνοιξης και τέταρτος μήνας του χρόνου, σύμφωνα με το Ιουλιανό αλλά και το Γρηγοριανό ημερολόγιο. Έχει τριάντα ημέρες. Το όνομά του από το λατινικό Aprillis και το ρήμα             aperio= ανοίγω, επειδή είναι ο μήνας που ανοίγουν τα μπουμπούκια.

Την πρώτη ημέρα του μήνα, κυριαρχεί το πρωταπριλιάτικο ψέμα!

 Ένα έθιμο που συνεχίζεται στις μέρες μας και που, σύμφωνα με το θρύλο, ξεκίνησε από τη Γαλλία κατά τον 16^ο αιώνα, όπου γιορταζόταν η 1^η Απριλίου σαν αρχή του χρόνου. Ο πάπας Γρηγόριος όμως έδωσε διαταγή να μετατεθεί η πρωτοχρονιά από την 1^η Απριλίου στην 1^η Ιανουαρίου, κάτι που υλοποίησε ο βασιλιάς Κάρολος ο Θ΄. Οι άνθρωποι μπερδεύτηκαν με τις αλλαγές και πολλοί ήταν εκείνοι που δεν μπορούσαν ν’ αλλάξουν συνήθειες χρόνων. Η κοινωνία χωρίστηκε σ’ εκείνους που δέχτηκαν την αλλαγή και στους άλλους που δεν δέχονταν τη νέα κατάσταση. Μαθημένοι οι δεύτεροι να ανταλλάσσουν ευχές και δώρα την 1^η του έτους που είχαν συνηθίσει τον μήνα Απρίλιο, δέχονταν και ψεύτικα δώρα και ευχές από τους άλλους. Έτσι υπερίσχυσε ο λόγος της πράξης και τα λόγια ήταν ψεύτικα, μέχρις ότου φτάσαμε στις πρωταπριλιάτικες φάρσες, που όλοι προσπαθούν με τα ψέματά τους να ξεγελάσουν όσο το δυνατόν περισσότερους.

-Απρίλης, λεν οριστικά πως μπαίνει καλοκαίρι,
αλλά μπορεί πρωταπριλιά να ’ναι κι αυτό. Ποιος ξέρει;
Περιμένουν πολλά από τον Απρίλη οι γεωργοί και με αγωνία «ψάχνουν για σημάδια» από τον χειμώνα ακόμα.
-Αν δεις Φλεβάρη γελαστό, καρτέρα Απρίλη σκοτεινό.
Συνήθως αυτό το μήνα πέφτει το Πάσχα. Η Ανάσταση του Θεανθρώπου, αλλάζει τη διάθεση του γεωργού και αυξάνει την πίστη του για την καλή σοδειά μαζί με την ανάσταση της φύσης.
-Τώρα Απρίλης κι Άνοιξη, τώρα Χριστός Ανέστη…(από δημοτικό τραγούδι).
-Ο Απρίλης δείχνει τον ανθό κι ο Μάης τον καθαρίζει.
-Ο Απρίλης ρίχνει τη δροσιά, κι ο Μάης τα λουλούδια.
-Απριλομάη τα πουλιά φτιάχνουνε τη φωλιά τους.
-Απρίλης με τα λούλουδα και Μάης με τα ρόδα.
-Του Απρίλη οι μαργιολιές βάζουν μπελά και στις γριές
  και του Μάη τα καπρίτσια μαργιολέουν τα κορίτσια.
-Απρίλη μέρες ζύμωνε κι αν έχεις στράτες πήγαινε.
-Απριλιάτικο μεθύσι, όπου κάτσει θα γιομίσει.
Ευλογία Θεού λένε τις βροχές τ’ Απρίλη οι γεωργοί και υποστηρίζουν πως είναι ό,τι καλύτερο για τα σπαρτά, τα αμπέλια, τις ελιές.

Αρκετές και οι μετεωρολογικές παροιμίες, όπου αναφέρεται η ευεργετική απριλιάτικη βροχή.
-Του Απρίλη η βροχή κάθε στάλα και φλουρί.
-Ο Μάης για τον τρυγητή κι ο Απρίλης για το θέρο.
-Κάθε σταγόνα τ’ Απριλιού, ένα βαρέλι λάδι.
-Οι μέρες τ’ Απριλιού λεν τα μαντάτα του λαδιού.
-Αν κάνει ο Απρίλης δυο νερά κι ο Μάης άλλο ένα,
τότε τ’ αμπελοχώραφα χαίρονται τα καημένα.
-Καιρός φέρνει τα λάχανα, καιρός τα παραπούλια,
 κι αν δείξει ο Απρίλης  δυο χαρές, γιομίζουν τα σακούλια.
-Απρίλης βρεμένος, άρχοντας κορδωμένος.
-Αν δεις Απρίλη άβρεχο και Μάη ποτισμένο,
 θα δεις το δόλιο γεωργό αρκούδι πεινασμένο.
-Αν βρέξει ο Απρίλης τρεις και τέσσερις , κι ο Μάης μία δύο,
αξίζει, βασιλέα μου, για όλο σου το βίο.
-Κάλλιο Γενάρης άχιονος, παρά Απρίλης άβρεχος.
-Βροχή τ’ Απρίλη θέλει ο γεωργός κι ο κεραμιδάς την ξέρα.
-Τα νερά τ’ Απρίλη, του φτωχού τα πλούτη.
-Η βροχή τ’ Απρίλη μόνο τους ψαράδες  βλάφτει.
Επειδή ο καιρός δεν έχει ακόμα "στρώσει", ο λαός πιστεύει ότι σταθεροποιείται στις 18 Απριλίου και συμβουλεύει μέσα από τις παροιμίες:
-Το Μάρτη ξύλα φύλαγε μη κάψεις τα παλούκια, και τ' Απριλιού τις δεκαοχτώ μη κάψεις τα καρούλια (του αργαλειού).
-Ως τ' Απριλιού τις δεκαοχτώ να 'χεις το μάτι σου ανοιχτό.
Περάσανε οι δεκαοχτώ, άραξε πάνω σ' ένα αβγό.
-Και στ' Απριλιού τις δεκαοχτώ, ξεράθει η πέρδικα στ' αβγό, (από το κρύο).
-Στον τόπο τον αμαρτωλό Απριλομάη χιονίζει.
-Αν τρελαθεί ο Απρίλης μας και θέλει να χιονίσει,
 κακό έκανε στο γεωργό που θέλει ν' αλωνίσει.
Τούτο το μήνα τα αποθέματα λιγοστεύουν και, περιμένοντας τις καινούριες σοδειές, οι γεωργοί τινάζουν ακόμα και τα κοφίνια μήπως  κι έχει μείνει ακόμα κάτι μέσα από ... προμήθειες.
-Απρίλης, γρίλης (γκρινιάρης), τιναχτοκοφινίδης.
Πολλοί είναι εκείνοι που τον λένε Αγιοργίτη, επειδή πέφτει τούτο το μήνα η γιορτή του Αγίου Γεωργίου, του ήρωα τροπαιοφόρου και δρακοκτόνου, που σκοτώνει το «θηρίο», σώζει την κόρη και έτσι ξανατρέχει  και πάλι ελεύθερο το νερό, όπως αναφέρεται στο θρύλο. Την ημέρα της γιορτής του, μαζεύουν από τους αγρούς το μυρωδάτο χαμομήλι, για να έχουν ισχύ οι θεραπευτικές του ιδιότητες, με την  ευλογία του αγίου.
-Απ’ τ’ Άι Γιωργιού τσιμάριζε κι αμόλα (απόπλευσε), αφού και ο καιρός στρώνει.
Και επειδή ο λαός μας πιστεύει πως «κάθε πράγμα στον καιρό του», έχει και για τον Απρίλη κάτι να πει:
-Μη πας Απρίλη για γαμπρός, το Θεριστή κουμπάρος,
μήτε Γενάρη σώγαμπρος, για θα σε πάρει ο χάρος. 
Αλλά και για τις αγροτικές εργασίες που δεν πρέπει να αργούν :
-Αλί στα Μαρτοκλάδευτα και τ’Απριλοσκαμένα. (Είναι πολύ αργά να κλαδεύεις τον Μάρτιο, το ίδιο αργά και για τον Απρίλιο το όργωμα).
Μέσα σε όλ’ αυτά και ο φόβος του ή της ερωτευμένης από δίστιχο του Κλήδονα:
 -Μην είναι η αγάπη μας σαν τ’ Απριλιού  το χιόνι,
 όπου το ρίχνει αποβραδίς και το πρωί το λιώνει.
Αλλά και οι ευσεβείς πόθοι των… αρσενικών:
-Να ’μουν το Μάη γάιδαρος και τον Απρίλη κριάρι,
 όλο το χρόνο κόκορας και γάτος το Γενάρη.                                                 
Και το πολύ δικό μας από το έθιμο του Λειδινού, στο… αισιόδοξο μοιρολόι:
-[…] Πάλι θα ’ρθεις, Λειδινέ μου, με του Μάρτη τις δροσιές,
 με τ’ Απρίλη τα λουλούδια τσαι του Μάη τις δουλειές.