Προς τιμήν του Αγίου Κρίσπου του ιδρυτή της χριστιανικής Εκκλησίας στην Αίγινα, υπάρχει στην περιοχή "Άγιοι" της Αίγινας ο μοναδικός που είναι αφιερωμένος στη μνήμη του Αγίου που κήρυξε το χριστιανισμό στην Αίγινα. Ο ναός είναι από τους νεότερους που κτίστηκαν στην Αίγινα και καλύπτει τις ενοριακές ανάγκες μιας μεγάλης περιοχής στα βόρεια του νησιού. Εφημέριος του ναού εδώ και δεκαετίες είναι ο ακούραστος πατέρας Φανούριος Μακαρατζής ο οποίος συνεπικουρούμενος από το Εκκλησιαστικό συμβούλιο, τους ενορίτες και τους παραθεριστές της περιοχής έχει κατορθώσει να διατηρεί σε άριστη κατάσταση το ναό.
Ακολουθεί ένα μικρό συναξάρι του Αγίου από το βιβλίο: "Αγιοβάδιστα νησιά" των Γ. Μπήτρου και Χρ. Γελαδάκη.
‘ …Χωρισθείς ο Παύλος εκ των Αθηνών, ήλθεν εις
Κόρινθον….διελέγετο δε εν τη συναγωγή κατά παν Σάββατον, έπειθεν τε Ιουδαίους
και Έλληνας… Κρίσπος δε ο αρχισυνάγωγος επίστευσεν τω Κυρίω συν όλω τω οίκω
αυτού’.
[Πραξ. Αποστ. ιη΄1,4,8].
Βρισκόμαστε στον 1ο αιώνα μ.Χ., και ο Απόστολος Παύλος πραγματοποιεί την
δεύτερη ιεραποστολική περιοδεία του. Το θέλημα του Θεού τον έχει οδηγήσει στην
ειδωλολατρική Ελλάδα. Ο Παύλος μετά το όραμα που βλέπει στην περιοχή της
Τρωάδας με τον Μακεδόνα στρατιώτη, αποφασίζει να διαβεί στην Μακεδονία.
Κηρύττει στους Φιλίππους, στην Θεσσαλονίκη, στην Βέροια και κατεβαίνει
νοτιότερα στην Αθήνα. Όμως οι μορφωμένοι Αθηναίοι τον απογοητεύουν. Δεν μπορούν
να πιστέψουν σε κάποιον Θεό που σταυρώνεται, πεθαίνει και μετά ανασταίνεται.
Με βαριά τα βήματά του έρχεται στην Κόρινθο, τη μεγάλη πολιτεία της
Πελοποννήσου με το σπουδαίο λιμάνι και τη μεγάλη εμπορική κίνηση.
Ο Παύλος, όπως συνήθιζε να κάνει σε κάθε πόλη που επισκεπτόταν, συναντά και εδώ
τους Εβραίους της πόλης. Έρχεται μέσα στην Συναγωγή και εκεί κηρύττει.
Υπεύθυνος της Συναγωγής –αρχισυνάγωγος – ήταν ο Κρίσπος. Ο Κρίσπος είχε έλθει
στην Κόρινθο από την Ρώμη, όπου ζούσε μαζί με την οικογένειά του. Όμως ο
αυτοκράτορας Κλαύδιος το 51 μ.Χ. έδιωξε από την Ρώμη όλους τους Εβραίους. Έτσι,
ο Κρίσπος κατέφυγε στην Κόρινθο, όπου γρήγορα γνωρίζεται και αναλαμβάνει τα
καθήκοντα του αρχισυνάγωγου της πόλης.
Ο Κρίσπος, ο οποίος ονομάζεται και Σωσθένης, ακούει το κήρυγμα του Παύλου και
όχι μόνο εντυπωσιάζεται, αλλά πιστεύει και ζητά να βαπτισθεί. O Κρίσπος και η
οικογένειά του βαπτίζονται χριστιανοί από τον Απόστολο Παύλο. Ο ίδιος ο Παύλος
αναφέρει: « Ευχαριστώ τω Θεώ ότι ουδένα υμών εβάπτισα ει μη Κρίσπον και
Γάιο»’.[ Α΄ Κορ. α΄ 14]. Στην ίδια επιστολή ο Απόστολος Παύλος τον χαρακτηρίζει
συστρατιώτη του.
Η πράξη αυτή του Κρίσπου ξεσήκωσε θύελλα αντιδράσεων. Οι Ιουδαίοι της Κορίνθου ξεσηκώνονται εναντίον του Παύλου και του Κρίσπου. Ο Κρίσπος ακολουθεί τον Παύλο στην Μικρά Ασία όπου και χειροτονείται επίσκοπος Κολοφώνος - σημαντικής πόλης κοντά στην Έφεσο - και διακρίνεται για την αυταπάρνησή του και την ικανότητα να διδάσκει τους άλλους. Σε επιστολή που γράφει ο Απόστολος Παύλος από την Έφεσο αναφέρει : «Παύλος κλητός Απόστολος Ιησού Χριστού δια θελήματος Θεού και Σωσθένης ο αδελφός τη Εκκλησία του Θεού τη ούση εν Κορίνθω…» [Α΄Κορ. α΄2] Κατά την διάρκεια της δεύτερης επίσκεψης του Παύλου στην Κόρινθο τον συνοδεύει και ο Κρίσπος.
Ο Απόστολος Παύλος αποφασίζει να αναθέσει στον Κρίσπο μια μεγάλη αποστολή. Τον στέλνει στην Αίγινα , η οποία βρίσκεται αντίκρυ στο Σαρωνικό κόλπο και είναι ειδωλολατρική. Ο Απόστολος Παύλος τοποθετεί στο νησί ως επίσκοπο τον Κρίσπο, παρά το γεγονός ότι πάνω στην Αίγινα δεν υπάρχει ούτε ένας Χριστιανός. Στην απόφαση αυτή οδηγείται, γιατί θέλει να ενδυναμώσει την προσπάθεια του Κρίσπου, και έτσι να έχει γρήγορα αποτελέσματα και να προσελκύσει πολλούς ανθρώπους στην νέα θρησκεία.
Ο Κρίσπος ερχόμενος στην Αίγινα αντιμετωπίζει πολλά προβλήματα, γιατί, όπως είπαμε και προηγουμένως, η Αίγινα ήταν ειδωλολατρική. Εργάζεται όμως σκληρά, και το έργο του αποδίδει καρπούς.
Για το έργο του στην Αίγινα δεν έχουν διασωθεί μαρτυρίες. Ωστόσο η Επισκοπή της
Αίγινας θεωρείται η πρώτη της Ελλάδος και διατηρήθηκε μέχρι το 1852.
Σε ένα σημείο των Αποστολικών Διαταγών υπάρχει η πληροφορία η σχετική με τον
Κρίσπο: «περί των υφ’ημών χειροτονηθέντων εν τη ζωή τη υμετέρα γνωρίζομεν υμίν
ότι, εισίν ούτοι,….. Κρίσπος της κατά Αίγιναν Εκκλησίας».
Η μνήμη του Αγίου Κρίσπου εορτάζεται την 8η Δεκεμβρίου. 