Άγιος Βασίλειος Πειραιώς. Η ιστορία του ναού και της ευρύτερης περιοχής.

   Λέγεται ότι ο ενοριακός ναός  του Πειραιά έλαβε το όνομα του από έναν αστυνομικό κλητήρα. Η ιστορία  της ανέγερσης  του μεγάλου αυτού ναού στην ανατολή του 20ου αιώνα, σε μια ερημική περιοχή τότε, είναι αναμφίβολα πολύ ενδιαφέρουσα. Η περιοχή όπως και άλλες  του Πειραιά είναι από τις πιό ιστορικές  της πόλης. Ενορίες ή περιοχές  όπως του Αγίου Βασιλείου, του Αγίου Νείλου, του Αγίου Σπυρίδωνα, έχουν τραγουδηθεί, έχουν συνδεθεί με το μύθο της πόλης, έχουν γράψει τη δική τους ιστορία.
  Ψάχνοντας σχετικά στο διαδίκτυο βρήκαμε  την ιστορία  της ανέγερσης του ναού που είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την  πρώτη κατοίκηση της περιοχής αλλά και με τα Δημοτικά πράγματα της πόλης.
  Τα  στοιχεία που παραθέτουμε από το pireorama  ενδιαφέρουν αρκετούς νησιώτες οι οποίοι και διατηρούν κατοικία στην ευρύτερη περιοχή. Οι  παλαιές φωτογραφίες αποτυπώνουν με μοναδικό τρόπο την εικόνα  της περιοχής  στις αρχές  του αιώνα.

Του Στέφανου Μίλεση

Μια από τις παλαιότερες αναφορές για την εκκλησία του Αγίου Βασιλείου κάνει ο πειραιώτης Δημοσιογράφος Θεόδωρος Βελλιανίτης ο οποίος επιχειρεί μια περιγραφή της ευρύτερης περιοχής της Φρεαττύδας το 1878. Χαρακτηριστικό όμως είναι ότι ενώ γράφει το 1878, αναφέρει τι θυμάται από τα παιδικά του χρόνια (ο ίδιος γεννήθηκε το 1863).

Δημοτικός Αστυνόμος χτίζει τον πρώτο μικρό ναό:

Αυτό που μας ενδιαφέρει όμως στην περίπτωσή μας είναι ότι για την εκκλησία αναφέρει: 

"Κύριος τις εκ Ρωσσίας επανελθών οικοδόμησε οικίας εις την ερημιάν ταύτην μετά ολίγον κλητήρ τις βαρυνθείς να επαγγέλεται την δημοσίαν ευταξίαν και φιλοδοξήσας να φορέσει τον σκούφον του νεωκόρου, ωκοδόμησεν μικρόν ναϊσκον, τον Άγιον Βασίλειον".

Δηλαδή αυτό που αναφέρει ο Βελλιανίτης είναι ότι πρώτα έγινε κάποια οικοδόμηση στην περιοχή από κάποιον κύριο που ήρθε από την Ρωσία σε μια περιοχή η οποία ήταν ερημική. Μετά από λίγο καιρό κάποιος Δημοτικός Κλητήρας (σημερινός Δημοτικός Αστυνομικός θα λέγαμε. Πρόκειται για τον Βασίλειο Γεωργακάκο) επειδή δεν άντεχε άλλο να μεριμνά για την δημόσια ευταξία και επειδή είχε και ο ίδιος την φιλοδοξία να φορέσει τον "σκούφο του νεωκόρου" έφτιαξε ένα μικρό ναό που ονόμασε Άγιο Βασίλειο.

"Περί του ναίσκου δεν τούτου, ως κοτόπουλαν περί την κλώσαν, ήρξαντο οικοδομούμενα μικρά σπιτόπουλα. Μετ΄ ολίγον τα μικρά διεδέχθησαν μεγάλα και σήμερον βλέπεις ένα ωραιότατον συνοικισμόν με λαμπράς επαύλεις".

Και ο μικρός αυτός ναός ήταν η αιτία να στηθεί γύρω του ένας συνοικισμός με λαμπρές επαύλεις. 

Ο ναός που έλαβε το όνομα του Αστυνομικού κλητήρα:

Σε μεταγενέστερη αφήγηση του Βελλιανίτη πάλι (σε αφήγηση του 1926 αυτή την φορά στην εφημερίδα "ΕΜΠΡΟΣ") αναφέρει ότι στην ερημική περιοχή της Φρεαττύδας υπήρχαν μόνο τα σπίτια του Παπασταματιάδη εκ Ταϊγανίου,  η έπαυλη του Γεωργίου Ματζαβίνου και η έπαυλη του Σκουλούδη όλα αγορασμένα από τον Καμπά.  Ένας δε πρώην αστυνομικός κλητήρας ο Βασίλειος Γεωργακάκος (Μπαρμπά Βασίλης) επί του παρακείμενου λόφου το 1873 ήγειρε τον ναϊσκο του Αγιου Βασιλείου δίνοντάς του το όνομά του.

Η περιπέτεια την ανέγερσης νέου ναού στην θέση του μικρού Ναϊσκου:

Ο πρώην Δημοτικός κλητήρας Βασίλειος Γεωργακάκος, κατασκευαστής του μικρού ναού του Αγίου Βασιλείου, αφήνει το μικρό οικοδόμημά του στον Δήμο Πειραιώς, αλλά με υπό όρους διαθήκη. Ο Δήμος αντί ευχαριστίας προσβάλλει δικαστικά την διαθήκη και προσπαθεί να αποδείξει ότι η περιοχή είναι σε έκταση καταπατημένη. Η σύζυγος του Βασιλείου Γεωργακάκου όμως η Αικατερίνη κερδίζει το δικαστήριο έχοντας αποδείξεις ότι η συγκεκριμένη έκταση τους δόθηκε δωρεάν από τον επιχειρηματία Παναγιώτη ΚΑΜΠΑ (τον γνωστό) ο οποίος από τότε κατείχε μεγάλες εκτάσεις στην περιοχή της φρεαττύδας προκειμένου να φυτέψει αμπελώνες δίπλα στην θάλασσα.

Από αυτόν άλλωστε είχαν αγοράσει οικόπεδα και μεγάλα ονόματα της εποχής όπως ήταν ο Σκουλούδης (Έπαυλη Σκουλούδη), ο Βούρος γεγονός που αναφέρει και ο Δημοσιογράφος Βελλιανίτης όπως είδαμε.

 Ο Δήμος το 1899 αποφασίζει να θεμελιώσει στην θέση του μικρού ναού, ένας περίλαμπρο ναό ελληνοβυζαντινού ρύθμου που θα δεσπόζει στην κορυφή του λόφου, εκεί που τελειώνει η οδός Σαχτούρη. Άλλωστε από το 1878 δέχεται διαρκώς επιστολές των επιτρόπων της εκκλησίας ότι ο ναός δεν μπορεί να καλύψει τα πληθυσμιακά κριτήρια της εποχής.

Οικονομικά σκάνδαλα όμως και τεράστια ποσά που δαπανήθηκαν φρενάρουν το έργο. Το 1903 ο ημιτελής Ναός μαζί με τους Λουτήρες που υπάρχουν έξωθεν αυτού απαιτούν την ολοκλήρωση της κατασκευής. Τα σκάνδαλα των δαπανηθέντων ποσών όμως είναι τεράστια για την εποχή.

 

Βρισκόμαστε το 1903 και ακόμα ο ναός είναι ημιτελής εξαιτίας οικονομικών σκανδάλων (Εφημερίδα ΕΜΠΡΟΣ)

 

Ξαφνικά τα πάντα χάνονται:

Αφού έχει σχηματιστεί φάκελος στον Δήμο με την επωνυμία "Φάκελος Εργολαβίας του Νέου Ναού Αγίου Βασιλείου" που περιέχει τα αρχιτεκτονικά σχέδια και τις άδειες του ναού καθώς και τα ποσά που δαπανήθηκαν για την ανέγερσή του (μέχρι του σημείου που είχε φτάσει τέλος πάντων) από τον Μηχανικό του Δήμου Εμμανουήλ Παπακωνσταντίνου συμβαίνει να αλλάξει η Δημοτική Αρχή στον Πειραιά (το 1904). Και ενώ ο φάκελος αυτός θα έπρεπε να παραδοθεί στη νέα δημοτική αρχή, ο φάκελος εξαφανίζεται (τι πρωτότυπο!!).

Ο τότε επίτροπος του Ναού Γεώργιος Ντεντιδάκης καλείται να δώσει την ομολογία του περί του τι γνωρίζει. Το ίδιο και ο μηχανικός του Δήμου Παπακωνσταντίνου (τέως κι αυτός αφού η νέα δημοτική αρχή διορίζει δικό της μηχανικό).

Ο Παπακωνσταντίνου ισχυρίζεται ότι ο φάκελος δόθηκε εις χείρας δημοτικού υπαλλήλου μαζί με τους φακέλους κατασκευής των Δημοτικών Λουτρών, του Μεγάρου του Ζαννείου Νοσοκομείου και της εκκλησίας εντός αυτού και του ναού της Αγίας Σοφίας Πειραιώς (που επίσης κατασκευάζονταν την εποχή εκείνη). Όμως ενώ όλοι οι φάκελοι είναι στην θέση τους, ο φάκελος που βεβαιώνει οικονομικές ατασταλίες λείπει.

Μάλιστα ο Παπακωνσταντίνου ισχυρίζεται ότι οι επίτροποι του Ναού του χρωστάνε και 500 δραχμές για την εκπόνηση των σχεδίων του Ναού αφού ποτέ δεν πληρώθηκε για την εργασία του. 

Αμοιβαί Μηχανικού δια σύνταξιν των σχεδίων....: 

Οι επίτροποι με την σειρά τους παρουσιάζουν τον προϋπολογισμό του Δήμου Πειραιώς στον οποίο φαίνεται ότι υπάρχει ποσό 1.195 δραχμών "δια αμοιβαί Μηχανικού δια την σύνταξιν των σχεδίων". Επιπροσθέτως αναφέρουν ότι ο Μηχανικός του Δήμου ζει από τον μισθό του και δεν λαμβάνει επιπροσθέτως χρήματα για τα σχέδια που εκπονεί σαν να ήταν ιδιώτης μηχανικός. 

Η σχετική προανάκριση δείχνει ότι σε όλα τα έργα που είχαν εκπονηθεί τότε υπήρχε η σχετική εγγραφή και ενώ όλοι υπέγραφαν κανείς δεν είχε διαβάσει τι υπέγραφε.

Νέο Δάνειο και έχουμε φτάσει στο 1908:

Έχουμε φτάσει στα 1908 και ακόμα ο Ναός του Αγίου Βασιλείου δεν έχει αποπερατωθεί. Ο Δήμος αδυνατεί μετά τα σκάνδαλα και την εξαφάνιση του φακέλου να βρει την λύση. Έτσι στην εορταστική του (χριστουγεννιάτικη) συνεδρίαση που γίνεται στις 23 Δεκεμβρίου του 1908 αποφασίζει να συνάψει νέο δάνειο με την Εθνική Τράπεζα για το ποσό των 60.000 δραχμών και να συνάψη νέα εργολαβία μήπως και τελικώς ολοκληρωθεί ο ναός.

Επιτέλους ο Ναός ολοκληρώνεται:

Στις 29 Νοεμβρίου 1909 (ημέρα Κυριακή) ο Δήμαρχος Πειραιά Δ.Σ. Ομηρίδης αναγγέλει σε όλο τον ημερήσιο τύπο (όχι μόνο τον Πειραϊκό αλλά κι αυτόν που είναι πανελλήνιας εμβέλειας) τα εγκαίνια του περίλαμπρου νεόδμητου ναού που χρειάστηκε εννιά έτη για να κατασκευαστεί.