Ο ιστορικός πίνακας του Αλταμούρα αποτυπώνει τον παλαιό φάρο στην είσοδο του λιμανιού της Αίγινας. Δεν είναι όμως μόνο ο πίνακας που μαρτυρεί την ύπαρξη του φάρου.
Υπάρχουν και δύο σημαντικές φωτογραφίες της πρώτης δεκαετίας του 20ου αιώνα που βεβαιώνουν για την ύπαρξη του φάρου αλλά μας
δίνουν επίσης την αφορμή να γνωρίσουμε τον παλαιό φάρο της Αίγινας που είχε
οικοδομηθεί και άναβε στο λιμάνι της Αίγινας. Λέμε "οικοδομηθεί"
γιατί βλέπουμε πως ήταν πέτρινος και ογκώδης.Ο φάρος αυτός έρχεται να διαδεχθεί το πρώτο φάρο που έστησε ο Ιωάννης Καποδίστριας στο λιμάνι της Αίγινας και συγχρόνως είναι ο πρώτος φάρος του ελέυθερου Ελληνικού κράτους. Και αυτός με τη σειρά του έρχεται να αντικαταστήσει το πρώτο λαδοφάναρο που είχαν τοποθετήσει οι Ψαριανοί καραβοκύρηδες - πρόσφυγες στο νησί μας μετά την καταστροφή των Ψαρών το 1822. Το λαδοφάναρο αυτό ήταν τοποθετημένο πάνω στο εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου.
Ένα κύμα προσφύγων από τα Ψαρά, μετά την καταστροφή του νησιού τους από τον Τουρκικό στόλο το 1822, κατέφυγε στην ήσυχη και απάνεμη Αίγινα. Μνημονεύεται από πολλούς ιστορικούς ότι η Αίγινα την εποχή εκείνη χρησίμευσε ως καταφύγιο για πολλούς κατατρεγμένους και ξεριζωμένους Έλληνες. Στην Αίγινα δεν σημειώθηκαν εχθροπραξίες. Μπορούσαν λοιπόν να απαγκιάσουν πολλοί άνθρωποι οι οποίοι κατόρθωσαν να επιβιώσουν στο νησί χάρη στα λιγοστά σιτηρά και στους καρπούς της γης, αλλά και χάρη στα νερά που αποθηκεύονταν στις φυσικές δεξαμενές [ομβροδέχτες] και στα πηγάδια της Αίγινας. Πολλοί μιλούν για έναν πληθυσμό 100.000 κατοίκων. Ανάμεσα σε αυτούς κυρίαρχο ρόλο στα οικονομικά και κοινωνικά πράγματα του νησιού διεδραμάτισε η οργανωμένη και δραστήρια κοινότητα των Ψαριανών των οποίων τα περισσότερα μέλη ασχολούνταν με τη ναυτιλία.
Πολύ
πριν την άφιξη του Ι. Καποδίστρια στην Αίγινα συνέβη το εξής γεγονός,
το οποίο διασώζει η ιστορικός Γωγώ Κουλικούρδη στο βιβλίο της «ΑΙΓΙΝΑ
ΙΙΙ» και το οποίο παραθέτουμε αυτούσιο:
«Εις Αίγιναν υπάρχει φανός δια τους ναυτιλλομένους. Ιδού πως κατεσκευάσθη. Νύκτα τινά τρικυμιώδη, πλοιάριον, ερχόμενον εις τον
λιμένα της Αιγίνης, παραγνωρίσαν αυτόν, εναυάγησεν εις την προκυμαίαν,
απολεσθέντος ενός ναύτου, του δε λοιπού πληρώματος, σωθέντος με
κίνδυνον. Την επιούσαν οι πλοίαρχοι Ψαριανοί, Νικόλαος Χ’ Αλεξανδρής, Κ.
Κανάρης, Α. Κεφάλας, Α. Ανδρουλής, Κ. Χ’ Γ. Κοτζιάς, Ιωαν. Χ’
Αλεξανδρής, Γ. Βαλέτης και Κ. Νικόδημος, ευρισκόμενοι εις την
προκυμαίαν, απεφάσισαν την σύστασιν φανού και έκαμον την καταβολήν την
οποίαν δόσαντες εις τον εφημερεύοντα το εν τη προκυμαία ναΐδριον του Αγ.
Νικολάσου, παρήγγειλαν να κάμει τον φανόν και τας αναγκαιούσας δι’
αυτόν δαπάνας και να τον θέσει εις τον τρούλον του ναϊδρίου, ο δε ιερεύς
έπραξε τα παραγγελθέντα. Μέχρι της ελεύσεως του Κυβερνήτου, η δαπάνη
του φανού τούτου κατεβάλλετο από τους ειρημένους πλοιάρχους».
Στην
Αίγινα λοιπόν χάρη στους Ψαριανούς συναντάμε τον πρώτο φανό
[λαδοφάναρο] πάνω στον τρούλο της μικρής εκκλησίας του Αγίου Νικολάου
του θαλασσινού. Ο φανός αντικαταστάθηκε από τον πρώτο κυβερνήτη, μετά
την έλευση του κυβερνήτη και την εγκατάστασή της έδρας της κυβερνήσεως
στην Αίγινα.