Από εκείνη την εποχή θυμάται πολλά περιστατικά. Εντύπωση όμως της προκαλούσε ο τρόπος που ο Καζαντζάκης μετέφραζε και με πόσο πόνο και βάσανο έβγαζε και τοποθετούσε τις κατάλληλες λέξεις ώστε να αποδοθεί ποιητικά στη νεοελληνική ο λόγος του Όμηρου.
Ένα απόσπασμα από αυτές τις αναμνήσεις διαβάσαμε χθες βράδυ στην τιμητική εκδήλωση για το σκηνοθέτη Γιάννη Σμαραγδή στην αυλή του Λαογραφικού Μουσείου Αίγινας.
Ήταν
φοβερός στη δουλειά. Σηκωνόταν από το πρωί
και μελετούσε ως το βράδυ. Είχε
διαβάσει όλα τα λαογραφικά και μάζευε
λέξεις που θα μπορούσαν να είναι χρήσιμες για τις μεταφράσεις. Όταν
θέλεις να μεταφράσεις ποίημα, δεν φτάνει να βάζεις μια λέξη. Για
παράδειγμα λέει ο Όμηρος: «Θέτις αργυρόπεζα».
« αργυρόπεζα» σημαίνει
ότι η Θέτις , η νεράϊδα, μάνα του
Αχιλλέα, είχε ασημένια πόδια, ασημένιες πατούσες. Γιατί υποτίθεται
ότι περπατάει στα
κύματα. Τα κύματα είναι ασημένια, γι’ αυτό και τα πόδια της
ασημένια.
Λοιπόν,
έλεγε ο Καζαντζάκης: «πώς να
μεταφράσεις το «αργυρόπεζα Θέτις»; Είχε μεταφράσει «λευκόλενος
ωλένη», αυτή που έχει άσπρα
μπράτσα. «Τι να πεις ασπροχέρα; Αυτό θυμίζει κουζίνα» έλεγε ο Καζαντζάκης. Πρέπει
να βρεις μια κατάλληλη λέξη. Βρήκε
λοιπόν για το «αργυρόπεζα», τη λέξη «χιοναστράγαλη». Μια λέξη
ποιητική. . «Η λευκόλενος Ίδη», πως θα το βάλεις; «Κρουσταλοβραχιονάτη»
λέει ο Καζαντζάκης;
Και συνεχίζει
σε ένα άλλο σημείο των αναμνήσεών της η Γωγώ
Κουλικούρδη
Παρά το γεγονός ότι ήταν
Κατοχή έχουμε πνευματική κίνηση.
Αν και ήταν Κατοχή εμείς εδώ είχαμε μεγάλη
πνευματική κίνηση. Τότε είχε έρθει και ο
Κακριδής και μελετούσαν. Άρχισαν να μεταφράζουν Όμηρο. Γιατί είπαν πως δε ήθελαν απλά να βάλουν λέξεις, αλλά έπρεπε να είναι λέξεις ποιητικές, αλλά και
από τα Δημοτικά τραγούδια και τα Κρητικά.
ΤΟ ΕΑΜ και
ο Καζαντζάκης.
Αυτοί του
ΕΑΜ συναντιόντουσαν κάπου στο Λιβάδι. Στο Λιβάδι όμως ήταν και το σπίτι του Καζαντζάκη. Και πηγαίναμε όλοι εμείς στου Καζαντζάκη πολύ συχνά. Εγώ πήγαινα κάθε μέρα σχεδόν.
Έστειλαν στο Γερμανό φρούραρχο μήνυμα
να πιάσει από την Αίγινα 5 –10
άτομα, να τους έχει ομήρους. Φοβερό πράγμα. Αν γίνει ,δηλαδή, κάτι, να πιάσει
αυτούς τους ανθρώπους. Και ο φρούραρχος
αυτός ρωτούσε: «Ποιοι είναι οι χειρότεροι Αιγινήτες; Να γράψω μερικούς, τίποτα
καθάρματα». Ήθελε να έχει κάποιους πρόχειρους…. Αν του ζητηθεί.
. Αποφασίστηκε λοιπόν τότε να πιάσουνε τον
Καζαντζάκη και τους άλλους. Έπιασαν λοιπόν τον Καζαντζάκη και τον πήγανε στην
αστυνομία, οπότε πιάσανε και μας εδώ.
Ήρθανε λοιπόν στο σπίτι και κάνανε έλεγχο. Μας αναστάτωσαν. Ψάχνανε να βρούνε όπλα. Ο πατέρας μου είχε κάτι…. που
ανάβουνε το Πάσχα…. τους άναψε λοιπόν μια
και λέει στους χωροφύλακες: «Να
αυτά τα όπλα και τα πυρομαχικά έχουμε». Τέλος πάντων, μας πήγανε στην
αστυνομία, μας διώξανε μετά, δεν υπήρχε τίποτα, δεν ήμασταν ανακατεμένοι σε
τίποτε….. και τον Καζαντζάκη τον αφήσανε
και εκείνον μετά.
Μεγάλη
η ωφέλεια για την μετέπειτα
ιστορικό της Αίγινας από τη συναναστροφή
της με τον μεγάλο συγγραφέα.
Το απόσπασμα αυτό προέρχεται από το βιβλίο "Η Γωγώ της Αίγινας" του Γ.Μπήτρου. Πρόκειται για δύο απομαγνητοφωνημένες συνεντεύξεις της Γ. Κουλικούρδη σε ομάδα μαθητών του 2ου Γυμνασίου Αίγινας το Νοέμβριο του 2001.