Έθιμα των Φώτων στην παλιά Αίγινα.

Τα παλαιότερα χρόνια η κατάδυση του Σταυρού γινόταν στην παλαιά προβλήτα ενώ άλλοτε η τελετή γινόταν στην περιοχή του σημερινού ΝΟΑ όπου και βρισκόταν το Ηρώον. 

                            (φωτογραφία από τη συλλογή  της κ.Αννίτας Λεούση - Χαρτοφύλακα)

Την ημέρα αυτή οι παλαιοί Αιγινήτες την αποκαλούν και "της Αγιάσης", επειδή αγιάζεται όλος ο κόσμος. Την παραμονή τα παιδιά πήγαιναν από σπίτι σε σπίτι και τραγουδούσαν τα κάλαντα των Φώτων:  

  "Σήμερα τα Φώτα κι οι φωτισμοί και χαρά μεγάλη κι αγιασμοί.  

    Κάτω στον Ιορδάνη τον ποταμό είν' η Παναγιά μας η Δέσποινα,

     με τα θυμιατούρια στα δάκτυλα κι ο Αϊ - Γιάννης κεριά κρατεί, και η Παναγιά παρακαλεί:

- Άγιε μου Γιάννη και Βαφτιστή, δύνασαι βαφτίσεις Θεού παιδί;

- Δύναμαι και θέλω και προσκυνώ και τον Κύριο μου παρακαλώ: Σήμερα θ' ανέβω στους ουρανούς να καταπατήσω τα είδωλα να καταθυμιάσω τον ποταμό και θε να βαπτίσω Σε τον Χριστό".

Τα παιδιά τραγουδούσαν αυτή την ημέρα και τα "Καλήμερα" , που ήταν και αυτά Κάλαντα της ημέρας:

" Σήμερα τ α Φώτα κι οι  φωτισμοί και χαρά μεγάλη τ' αφέντη μας.

Καλήμερα, καλήμερα και πάντα καλημέρα και την καλημερίζουμε ετούτη την ημέρα.

Αφέντη μου πεντάφεντε πέντε φορές αφέντης, πέντε φορές αφέντεψες και πάλι αφέντης είσαι.

Καλήμερα, καλήμερα....

Πολλά ' παμε του αφέντη μας, ας πούμε και της κυράς μας. Κυρά ψιλή κυρά λιγμή, κυρά καμπανοφρύδα, κυρά μου όταν στολίζεσαι να πας στην εκκλησιά σου, βάζεις τον ήλιο πρόσωπο και το φεγγάρι αστήθος και του κοράκου το φτερό βάζεις καμπανοφρύδι....

Καλήμερα , καλήμερα...."

Και συνέχιζαν έτσι να καλαντίζουν κάθε μέλος της οικογένειας....

Στη συνέχεια οι νοικοκυρές έπαιρναν καρύδια, τα οποία έσπαγαν και τα άνοιγαν στη μέση. Έπαιρναν σπιρτόξυλα και το βράδυ, πριν τα μεσάνυχτα, έβγαιναν έξω από το σπίτι και πετούσαν τα καρύδια με τα σπιρτόξυλα στην κεραμοσκεπή, γιατί πίστευαν ότι έτσι "θα φύγουν οι κολοστέντες (καλικάντζαροι) με τις βάρκες (καρύδια) κάνοντας κουπί (σπιρτόξυλα) για να γυρίσουν εκεί από όπου είχαν έρθει".

   Ανήμερα της Αγιάσης, οι Αιγινήτες πήγαιναν  στην εκκλησία, έπαιρναν αγιασμό και άγιαζαν τα χωράφια τους, τα δέντρα, τα ζώα. Άγιαζαν και το πηγάδι "για να είναι τα νερά αγιασμένα και καθαρά"

    Από το βιβλίο   του Ι. Επ. Μάντζαρη: " Αιγινητών ήθη και έθιμα "

    Ο πίνακας με θέμα : "Θεοφάνεια στην Αίγινα", ανήκει στο μεγάλο ζωγράφο Σπύρο Βασιλείου και προέρχεται από τα χρόνια που ο ζωγράφος έζησε στην Αίγινα