Αναρωτιέμαι αν όλα αυτά τα παιδιά και οι έφηβοι που κάθε βράδυ σκαρφαλώνουν πάνω στην οροφή του Αγίου Νικολάου, γνωρίζουν έστω και ένα στοιχείο, μια πληροφορία για την ιστορία αυτού του ναού, που μπορεί βέβαια να είναι σήμα κατατεθέν μιας νησιωτικής πολιτείας, ωστόσο έχει μεγάλη ιστορία αιώνων!
Αναρωτιέμαι αν ποτέ κι εμείς οι μεγαλύτεροι που καθημερινά ρεμβάζουμε και αγκαλιάζουμε με το βλέμμα μας τη λευκή κυκλαδίτικη φιγούρα, γνωρίζουμε το παρελθόν του!
Και για να βοηθήσουμε λίγο τη σκέψη σας παραθέτουμε λίγα από τα ιστορικά στοιχεία που έχει διασώσει η ιστορικός Γωγώ Κουλικούρδη στα βιβλία της.
Αξίζει να τα διαβάσουμε!!!
Ο σημερινός επισκέπτης ή περιπατητής δεν θα χρειαστεί να ακροβατήσει εφόσον ο μεγάλος τσιμεντένιος όγκος του λιμανιού έχει εγκλωβίσει στο σώμα του το μικρό εκκλησάκι και προσφέρει άνετη πρόσβαση σε αυτό.
Είναι από τις σπάνιες φορές που ένα τόσο ταπεινό ναΰδριο έχει κατορθώσει να είναι σημείο αναφοράς και αναγνωρισιμότητας για έναν τόπο. Μια λευκή αιγαιοπελαγίτικη πινελιά μέσα στην νεοκλασική πρόσοψη της χώρας της Αίγινας. Μια ανοιχτή αγκαλιά για όσους έρχονται και ένα ζεστό κατευόδιο για αυτούς που φεύγουν. Η γνώριμη λευκή φιγούρα είναι η πρώτη εικόνα που αντικρίζει ο επισκέπτης της Αίγινας μόλις ο καταπέλτης του πλοίου ανοίξει. Είναι ο Αη – Νικόλας ο Θαλασσινός όπως πολύ εύστοχα τον αποκαλούν οι ναυτικοί μας οι οποίοι τον έχουν προστάτη και οδηγό στα ταξίδια τους.
Ο Άγιος Νικόλαος στο λιμάνι δεν είναι απλά μια από τις πολλές εκκλησίες του νησιού που είναι αφιερωμένες στον Άγιο των ναυτικών αλλά σύμφωνα με περιηγητές προηγούμενων αιώνων και από τις παλαιότερες του νησιού.
Η παράδοση θέλει να είναι σχεδιασμένος και φτιαγμένος από Παριανούς μαστόρους, κάτι που εξηγεί και την αρχιτεκτονική του. Αναφορές στο κτίσμα κάνουν οι J. Giraud στα 1673 και ο Chandler στα 1765.
Το 1805 ο Dodwell αναφέρει πως το λιμάνι ονομαζόταν «Άγιος Νικόλαος» εξαιτίας του ναού. Αναφέρεται επίσης ότι ο ναός κτίστηκε πάνω στα θεμέλια αρχαίου πύργου που υπήρχε στην είσοδο του λιμανιού. Αντίστοιχος πύργος υπήρχε και στην απέναντι πλευρά.
Το μικρό ξωκλήσι έχει κι αυτό τη δική του ιστορία που δυστυχώς οι περισσότεροι αγνοούμε. Στα 1819 οι πρόκριτοι του νησιού είχαν περιορίσει μέσα στον ναό το Χατζή Ζέρβα, ύποπτο για πανούκλα και του έστελναν τροφή με καΐκι, ενώ τα ρούχα και τα κλινοσκεπάσματά του τα βουτούσαν στη θάλασσα για απολύμανση.
Στα χρόνια της επανάστασης του ’21 στο ναΰδριο λειτουργούσαν πρόσφυγες ιερείς επικεφαλής της μεγάλης κοινότητας των Ψαριανών προσφύγων που είχαν καταφύγει στην Αίγινα μετά την καταστροφή το 1822 του νησιού τους. Οι ίδιοι οι Ψαριανοί αποφασίζουν, μετά από πρόσκρουση στο λιμάνι της Αίγινας ενός πλοιαρίου της εποχής εξαιτίας θαλασσοταραχής, να τοποθετήσουν φανό στον τρούλο της εκκλησίας. Για το λόγο αυτό έδωσαν τα απαιτούμενα χρήματα στον εφημερεύοντα ιερέα ώστε να προβεί σε όλες τις απαραίτητες ενέργειες. Είναι το πρώτο φανάρι που τοποθετείται με έξοδα των Ψαριανών πλοιάρχων: Νικόλαου Χ’ Αλεξανδρή, Κ. Κανάρη, Α. Κεφάλα, Α. Ανδρουλή, Κ.Χ΄Γ. Κοτζιά, Ιω. Χ΄Αλεξανδρή, Γ. Βαλέτη, Κ.Νικόδημο. Αργότερα ο Ιωάννης Καποδίστριας τοποθέτησε στο λιμάνι τον πρώτο φανό του ελεύθερου Ελληνικού Κράτους.
Ο μικρός ναός αρχιτεκτονικά είναι μονόχωρη βασιλική με δύο τρούλους ενώ κοσμείται εξωτερικά με ένα μονόλοβο κωδωνοστάσιο. Εντυπωσιάζει η αρχιτεκτονική του απλότητα κάτι που το εντάσσει απόλυτα στο θαλασσινό τοπίο. Κατά καιρούς επιχειρήθηκαν διάφορες επισκευές όπως το 1829 και το 1845 αλλά και κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα. Το 1905 ο Δήμαρχος του νησιού διαμόρφωσε το γύρω χώρο και κατασκεύασε ασφαλή πρόσβαση σε αυτό, βαθαίνοντας παράλληλα και το λιμάνι. Αποτέλεσμα αυτών των παρεμβάσεων είναι η μικρή προβλήτα ως τον Άγιο Νικόλαο γρήγορα να εξελιχθεί σε αγαπημένο τόπο περιπάτου και ρεμβασμού. Για πολλές δεκαετίες στο γύρω χώρο λειτουργούσε ένα μικρό «κέντρο» ψυχαγωγίας, το οποίο αναφέρεται και στα χρόνια της Γερμανικής Κατοχής. Στην Κατοχή και εξαιτίας των βομβαρδισμών ο μώλος του Αγίου Νικολάου καταστράφηκε και στη συνέχεια τον κατέλαβαν οι Γερμανοί και αχρήστευσαν το ξωκλήσι, οπότε η εικόνα του Αγίου μεταφέρθηκε στην ενοριακή εκκλησία, για να γυρίσει πάλι στη θέση της μετά την απελευθέρωση. Οι παλαιοί Αιγινήτες αποκαλούσαν το χώρο ως «κόρτε» για το λόγο ότι εκεί αναπτύσσονταν πολλά φλερτ και ήταν τόπος συναντήσεων αρκετών ερωτευμένων. Η κατασκευή του λιμανιού τα επόμενα χρόνια άλλαξαν τα δεδομένα. Οι μεγάλες προβλήτες κατάπιαν και εξαφάνισαν όχι μόνο το κεντράκι αλλά δεν σεβάστηκαν το ναό. Για ένα διάστημα , όπως αναφέρει η ιστορικός Γ. Κουλικούρδη η εκκλησία θάφτηκε μέσα στο τσιμέντο και αλλοιώθηκαν οι εξωτερικές αναλογίες του κτιρίου. Το ύψος του περιορίστηκε σχεδόν κατά 1/3. Στο εσωτερικό του ναού αντικαταστάθηκε το παλαιό τέμπλο με νεότερο βυζαντινής τεχνοτροπίας και οι τοίχοι «ντύθηκαν» με αγιογραφίες αμφιλεγόμενης αισθητικής. Γεγονός είναι ότι οι επεμβάσεις στο εσωτερικό του ναού έχουν αλλοιώσει τη μορφή του, κάτι που μπορεί κάποιος να διαπιστώσει από σκηνές της παλαιάς ταινίας «Διακοπές στην Αίγινα».
Σήμερα ο ναός καλλωπισμένος, καθαρός και φροντισμένος υποδέχεται τους επισκέπτες και προσκυνητές του νησιού, ενώ φωτίζεται τις νυχτερινές ώρες προσφέροντας στους διαβάτες και περιπατητές του λιμανιού μια εντυπωσιακή εικόνα με τη φιγούρα του να καθρεφτίζεται στα γαλήνια νερά του λιμανιού.
"Η βάρκα του μπάρμπα - Αντρέα", αρχείο Άννας Χάνου.
"Σκηνή από την ταινία: "Διακοπές στην Αίγινα" στο εσωτερικό του ναού. Αλ. Βουγιουκλάκη, Α. Μπάρκουλης
.jpg)
