Η Αίγινα είναι ένα νησί
με μεγάλη ιστορία και από την αρχαιότητα κουβαλάει στις πλάτες της μεγάλο πολιτισμό,
πολλά πολιτιστικά στοιχεία, έθιμα και παραδόσεις τα οποία μεταλαμπαδεύονται για
να ταξιδέψουν στις επόμενες γενιές από τους
παππούδες και τις γιαγιάδες μας,
κυρίως όμως από τους Πολιτιστικούς μας Συλλόγους.
Πολλές είναι οι συνήθειες και οι παραδόσεις που
αφορούν το ψωμί της Αίγινας.
Γνωρίζουμε, ότι οι
κάτοικοι της Αίγινας τα παλιά τα χρόνια ασχολούνταν με την γεωργία και με την
καλλιέργεια δημητριακών και αυτό το
μαρτυρούν οι πολλοί ανεμόμυλοι που υπήρχαν στο νησί, για να αλέθουν το σιτάρι
το οποίο εμπορεύονταν. Και το μετέφεραν
με τα καΐκια στις γύρω περιοχές. Επί πλέον δε, κατά την διάρκεια της Ελληνικής
επανάστασης τα πλοία έφευγαν φορτωμένα για να τροφοδοτήσουν τις πόλεις όπου
υπήρχε Ελληνικός στρατός. Το νησί μας λοιπόν είχε παράδοση και στην
κατασκευή του ψωμιού, ειδικά στα χωριά όπου υπήρχαν φούρνοι που έψηναν τα Πεντανόστιμα ζυμωτά
ψωμιά. Η κάθε νοικοκυρά είχε το δικό της χαρακτηριστικό τρόπο που ζύμωνε και
έβαζαν μυρωδικά για να γίνουν πιο νόστιμα. Έκαιγαν τους φούρνους και έριχναν
μέσα τα ψωμιά χωρίς ταψί και άλλες φορές τα έβαζαν στην πινακωτή και τα παιδιά
περίμεναν με λαχτάρα να γευτούν το νόστιμο ψωμί της μάνας η της γιαγιάς. Στα
Μοναστήρια ιεροτελεστία. Από βραδύς είχαν πιάσει το προζύμι οι μοναχές και πολύ
πρωί με προσευχή ξεκίναγαν το ζύμωμα. Και δεν ήταν λίγα τα ψωμιά που έφτιαχναν.
Συμμετείχα κάποιες φορές στο ζύμωμα στο Μοναστήρι του Αγίου Νεκταρίου, όπου
υπήρχε ένας μεγάλος χώρος Το Ζυμωταριό, όπως το έλεγαν και πλάι ό φούρνος.
Ζύμωναν πάντα με σιταρένιο αλεύρι και γινόταν πολύ νόστιμο ψωμί.
Στις γιορτές οι
νοικοκυρές δεν ζύμωναν απλά ψωμιά αλλά κεντούσαν πάνω στο ζυμάρι. Έκαναν σχέδια
, έβαζαν διάφορα φρούτα , καρύδια , αμύγδαλα, σουσάμι μυρωδικά. Και σε κάθε
γιορτή έδιναν όνομα στο ψωμί, Χριστόψωμο για τα Χριστούγεννα, τα Λαζαράκια, το Λαμπρόψωμο για το Πάσχα, με
τα κόκκινα αυγά αλλά και λιχούδικες Βασιλόπιτες. Δεν θα ξεχάσω το Λαδόψωμο στο χωριό , το
σκορδόψωμο και πολλά άλλα.
Λίγες σκέψεις για τις
ημέρες των εορτών και μια μικρή αναφορά στα έθιμα της Αίγινας από τη συμμετοχή
μου στην ιεροτελεστία του ζυμώματος της δικής μου μάνας, όταν ήμουν παιδί.
Πριν από μερικά χρόνια τα
Χριστούγεννα είχαν τη δική τους
ξεχωριστή θέση στις καρδιές των ανθρώπων. Μικροί και μεγάλοι λαχταρούσαν πότε
θα έρθουν αυτές οι άγιες μέρες, ο καθένας για το δικό του λόγο. Οι γυναίκες
εκτός από την καθαριότητα και το στόλισμα του σπιτιού την παραμονή της μεγάλης
γιορτής εκτός από τα μελομακάρονα και τους κουραμπιέδες εκείνο που αγαπούσαν και συναγωνίζονταν ,
ήταν το ζύμωμα του Χριστουγεννιάτικου ψωμιού.
Έτσι λοιπόν η μάνα μου, η
κυρά Ντίνα, αξημέρωτα σηκωνόταν την παραμονή των Χριστουγέννων για να ζυμώσει,
αφού άναβε το καντήλι και έβαζε λιβάνι, έψαλλε και το Χριστός γεννάται
Δοξάσατε. Και άρχιζε η Ιεροτελεστία για
το ζύμωμα. Την προηγούμενη το βράδυ είχε ετοιμάσει το προζύμι το σταύρωνε, το
έβαζε στη πήλινη λεκάνη, εκεί, στη μικρή της κουζίνα, το σκέπαζε καλά, σαν να ήταν παιδί, μην της κρυώσει. Το
πρωί άναβε τη γκαζιέρα και έβαζε ένα
μεγάλο καζάνι με νερό, που θα το έριχνε σιγά- σιγά στη λεκάνη αργότερα, την ώρα
που θα ανακάτευε το αλεύρι με το προζύμι. Η μικρή της κόρη, εγώ δηλαδή, θες από
περιέργεια θες από συμπαράσταση, ίσως και από αγάπη και επιθυμία να ζήσω μαζί
με τη μάνα τούτες τις παραδοσιακές συνήθειες,
ξυπνούσα πρωί για να τη βοηθήσω. Θαύμαζα τα δουλεμένα χέρια της μάνας
που προσπαθούσε με δύναμη να σμίξει το αλεύρι με το προζύμι και να το κάνει μία
μάζα. Εκείνη μου έλεγε να ρίχνω λίγο
λίγο το νερό χλιαρό, γύριζε πολλές φορές τη ζύμη και με τις γροθιές της προσπαθούσε να το
κάνει μια μεγάλη μπάλα. Και όταν το
πετύχαινε, γρήγορα για να μην κρυώσει, έκοβε κομμάτια από το ζυμάρι τα
τοποθετούσε πρώτα πάνω στο σοφρά, το έπλαθε με τέχνη, σαν καλός γλύπτης και
μετά το έβαζε στο ταψί που ήταν αλειμμένο με λάδι για να μην κολλήσει το
ζυμάρι.
Το κάθε Χριστόψωμο το
φρόντιζε με πολύ αγάπη και μαεστρία. Έπαιρνε μικρά κομμάτια προζύμι, τα έπλαθε μακρόστενα και τα ακουμπούσε πάνω
στο μεγάλο κομμάτι σε σχήμα σταυρού και στις τέσσερις άκρες του σταυρού σφήνωνε
από ένα καρύδι. Μου έλεγε να βάλω πάνω στο χριστόψωμο καρδίες από αμύγδαλο καθαρισμένες και
ολόλευκες. Όταν τέλειωνε τις όμορφες κατασκευές, το ζυμάρι που περίσσευε το
έκανε μικρές κουλούρες για το κάθε παιδί και ένα άλλο κομμάτι για τηγανίτες.
Μετά τοποθετούσε τα ταψιά σε ζεστό χώρο, για να φουσκώσουν. Τα σκέπαζε σαν μωρά
με κουβέρτα ειδικά για αυτήν τη δουλειά. Έριχνε ένα κούτσουρο στο τζάκι,
έκλεινε τις πόρτες και όταν αυτά είχαν φουσκώσει, όπως έπρεπε, ολοκλήρωνε την
ιεροτελεστία. Πέρναγε τα φουσκωμένα ψωμιά με αυγό κάπως ελαφρά σαν να έβαφε καμιά
νύφη και η μικρή τα πασπάλιζε με σουσάμι. Ξέχασα να σας πω, ότι την ώρα του
ζυμώματος έριχνε μυρωδικά, όπως μαστίχα, γλυκάνισο και μοσχομύριζαν. Τότε ήταν
έτοιμα για το φούρνο της γειτονιάς. Πόσο λαχταρούσαν τούτο το ψωμί τα παιδιά!