Λυτρωτική φαντάζει η είσοδος του φετινού Σεπτέμβρη στη ζωή μας μετά από έναν καυτό Αύγουστο που στην κυριολεξία τα είχε όλα και σε υπερβολικές δόσεις. Μας αποχαιρέτησε με αρκετή ζέστη και υγρασία αλλά και με έντονες ανησυχίες για τον επερχόμενο χειμώνα.
Ο Σεπτέμβρης όμως είναι εδώ και μας κλείνει το μάτι με τα πανηγύρια του, την έναρξη της νέας σχολικής χρονιάς, τις φεστιβαλικές εκδηλώσεις σε κάποια σημεία στην Ελλάδα και τα γλυκά του σταφύλια ....κυρίως.
Εδώ στην Αίγινα ο Σεπτέμβριος είναι ο μήνας του φιστικιού. Ο Σεπτέμβριος έχει ταυτιστεί με τις εργασίες που σχετίζονται με το φιστίκι.
Μαζί με το φεστιβάλ και τα πανηγύρια με κυρίαρχο ένα από τα παλαιότερα και μεγάλα πανηγύρια της Αίγινας, αυτό του Σταυρού στην Παλαιαχώρα στις 14 του μήνα.
Πολλές ευχές λοιπόν για έναν όμορφο και γλυκό Σεπτέμβρη. Αρχή της Ινδίκτου, του Εκκλησιαστικού έτους. Αρχή πολλών εργασιών. Αλλαγή σκηνικού σε όλα τα επίπεδα. Ένας μήνας που σιγά - σιγά διαμορφώνει το κλίμα για να ξεκινήσουν οι δραστηριότητες του χειμώνα. Πολυτραγουδισμένος λόγω μούστου, αλλά και εξαιτίας της μελαγχολίας που δημιουργεί σε πολλούς λόγω του τέλους του καλοκαιριού.
Εμείς πιστοί στην παράδοση της "Οδού Αιγίνης" δημοσιεύουμε το καλαντάρι του μηνός Σεπτεμβρίου έτσι όπως το καταγράφει η κ. Λ. Μπόγρη - Πετρίτου στο βιβλίο της "Τα λέμε και στην Αίγινα" εμπλουτισμένο με πολλές πληροφορίες γύρω από το μήνα που κάθε χρόνο γίνεται με τον ερχομό του τέλος και αρχή. Τέλος του καλοκαιριού και αρχή πολλών εργασιών κυρίως αγροτικών.
Ο Σεπτέμβρης, ένατος μήνας στο Γρηγοριανό ημερολόγιο, με 30 ημέρες, και «αρχή της ινδίκτου» για το εκκλησιαστικό έτος, ήταν ο έβδομος μήνας (septem= επτά) στο ρωμαϊκό δεκάμηνο ημερολόγιο. Με την προσθήκη του Ιανουάριου και του Φεβρουάριου στην αρχή του χρόνου πήρε την 9η θέση, αλλά το όνομά του δεν άλλαξε ποτέ.Για μας ο Σεπτέμβρης είναι ο Τρυγητής, ο Σταυρίτης, ο Άγιος … των σχολείων!
Με τη μεγάλη γιορτή του Σταυρού (14 Σεπτέμβρη), με το έθιμο του Λειδινού (δικό μας και κατάδικό μας), με το μεγάλο πανηγύρι του τρύγου.
Η παράδοση λέει, πως όταν η Αγία Ελένη αναρωτήθηκε πώς θα ξεχωρίσει τον Τίμιο Σταυρό μέσα από το πλήθος τόσων άλλων, μια ξεχωριστή μυρωδιά από ένα αρωματικό φυτό την οδήγησε εκεί που ήταν το αγιασμένο από το Θεϊκό μαρτύριο ξύλο. Ήταν ο βασιλικός, και από τότε το λέμε σταυρολούλουδο. Με τα φουντωτά κλαδάκια του ραντίζει με αγιασμό τους πιστούς ο παπάς. Με τον αγιασμό της ημέρας του Σταυρού και αλεύρι ετοιμάζουν το νέο προζύμι. Βάζουν πάνω του κι ένα κλωνί βασιλικό απ’ αυτά που μοίρασε ο παπάς, και κείνο φουσκώνει από μόνο του!Την πρώτη φορά που θα ζυμώσουν μ’ αυτό, θα κάνουν πρόσφορο για την εκκλησία.
Τιμάται ο Τρυγητής Σεπτέμβρης από τα χρόνια τα παλιά στον τόπο μας. Στο χυμό των αμπελιών του, το κρασί, έβρισκαν παρηγοριά οι άνθρωποι από τα βάσανα μιας δύσκολης ζωής αλλά και ξεκούραση από τον κάματο της μέρας. Μαζί με το ψωμί και το λάδι ήταν κι αυτό ένα κομμάτι της καθημερινής διατροφής.«Οίνος ευφραίνει καρδίαν…», λέει η Παλαιά Διαθήκη.
«Οίνον ουκ έχουσι», λέει η μητέρα του Χριστού, και Εκείνος κάνει το θαύμα στο γάμο της Κανά.
«Τούτο εστί το αίμα μου», λέει στους μαθητές του στο Μυστικό Δείπνο, σηκώνοντας το ποτήρι με το κόκκινο κρασί.
Ο Όμηρος, ο Αριστοφάνης, ο Κρατίνος με την «Πυτίνη» του, ο Αλκαίος, παλιοί και σύγχρονοι ποιητές μας, λογοτέχνες, ζωγράφοι, ο Αρχέλαος με τη ζωή των βαρελοφρόνων στα σκίτσα του, ο λόγος του Κωστή Παλαμά, προτροπή στους νέους το 1940: «…μεθύστε με τ΄αθάνατο κρασί του ’21».
Ο κάματος του τρύγου δε λογιάζεται βαρύς στον γεωργό:-Το τραγούδι με τον τρύγο, το Δεκέμβρη παραμύθι.
-Τον Τρυγητή, τ’ αμπελουργού πάνε χαλάλι οι κόποι.
Ανάλογες και οι συμβουλές για τούτο το μήνα της γιορτής των αμπελιών:
-Αυλάκωσε τ ’ αμπέλια σου να φας γλυκιά σταφίδα.
-Τ’ αμπέλι θέλει αμπελουργό, το σπίτι νοικοκύρη
και το καράβι το καλό θέλει καραβοκύρη.
-Του Σταυρού σταύρωνε και δένε κι από νωρίς σε λιμνιώνα (λιμάνι), συμβούλευαν οι παλιοί ναυτικοί και σταματούσανε τα μακρινά ταξίδια με τα ιστιοφόρα.
Κι αν έρθουν πρώιμα τα πρωτοβρόχια, τότε:
-Το Σεπτέμβρη στάρι σπείρε και στο πανηγύρι σύρε.
-Αν ίσως βρέξει ο Τρυγητής, χαρά στον τυροκόμο (θα ξαναβγεί χορτάρι στα βοσκοτόπια).
-Βοηθάει ο Άι Γιάννης κι ο Σταυρός, γιομίζει αμπάρι και ληνός.
-Μήνας που δεν έχει ρο ρίξε στο κρασί νερό, γιατί Μάιος, Ιούνιος, Ιούλιος, Αύγουστος, με τις ζέστες τους, θέλουν προσοχή ιδιαίτερη.
-Άλλος σκάφτει και κλαδεύει, κι άλλος πίνει και μεθάει, βγάζει το παράπονό του ο καλός εργάτης για τον επιτήδειο ακαμάτη και καταφερτζή.
Η συμβουλή στο νιο καλλιεργητή:
-Αμπέλι για την αφεντιά σου κι ελιά για τα παιδιά σου.
Και η απορία του μεθυσμένου:
-Κρασί σε πίνω για καλό και συ με πας στον τοίχο.
Θέλει σύνεση το… πιοτί, γιατί
-Είδε ο τρελός το μεθυσμένο και φοβήθηκε.
-Ο τρελός κι ο μεθυσμένος στην ανηφόρα τραγουδάνε.
Γι’ αυτό, ακόμα κι αν
-Αγαπάει ο κάπελας το μεθυσμένο, δεν τον κάνει και γαμπρό!