Ο Μπαρμπαρόσσα και η Φανερωμένη της Νάξου

   

Ο κουρσάρος του Αιγαίου την εποχή της Τουρκοκρατίας, ο Μπαρμπαρόσσα γνωστός για την καταστροφή και ερήμωση της Παλαιάς Χώρας της Αίγινας, κατόρθωσε να αφήσει σε πολλά νησιά του Αιγαίου ίχνη από το πέρασμά του. Στο καστρομονάστηρο της Νάξου, την Παναγία τη Φανερωμένη υπάρχει πάνω από την κεντρική είσοδο της Μονής το σημάδι από τα βλήματα που εκτόξευσε ο πειρατής εναντίον της Μονής, όταν έστρεψε τα κανόνια των πλοίων του προς το μοναστήρι που απέχει λίγα μέτρα από την ακροθαλασσιά.
   Αντιγράφουμε ένα απόσπασμα για το ιστορικό της Μονής από την ιστοσελίδα της Μητροπόλεως Παροναξίας.

 Ἡ Ἱερά Μονή Φανερωμένης βρίσκεται σέ ἀπόσταση 15 χιλ. ἀπό τήν πόλη τῆς Νάξου, ἐντός τῶν ὁρίων τῆς Κοινότητας Κωμιακῆς, καί ἑορτάζει κατά τήν Ἑορτή τῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου, στίς 15 καί 23 Αὐγούστου. Σέ σχετικό ἔγγραφο ἀναφέρεται ὡς "Πεφανερωμένη", "Ακρωτηριώτισσα" ἤ "εἰς τά ἄσπρα χώματα κειμένη". Πανέμορφο κτίριο, ὁλόλευκο, μετά τήν ἀνακαίνισή του ἀπό τόν Σεβ. Μητροπολίτη Παροναξίας κ. Ἀμβρόσιο, ἀγναντεύει τό γαλάζιο ἑλληνικό Αἰγαῖο καί τά γύρω Κυκλαδονήσια. Ἡ παράδοση ἀναφέρει ὅτι τρεῖς ναυτικοί πού κινδύνευαν νά καταποντιστοῦν ἀπό τρικυμία κοντά στά δυτικά παράλια τῆς Νάξου, παρακάλεσαν τήν Ὑπεραγία Θεοτόκο νά τούς σώσει. Μέσα στό πυκνό σκοτάδι παρατήρησαν ἕνα φῶς στήν παραλία. Μέ δυσκολία ἔφθασαν ἐκεῖ καί ἀντικρύζουν μιά μικρή εἰκόνα τῆς Παναγίας. Μετ' εὐλαβείας τήν τοποθετοῦν στό ναΐδριο τοῦ Προφήτη Ἠλία. Ἤδη ἔχει ἐπέλθει γαλήνη. Οἱ ναυαγοί ἐπιχειροῦν νά ἐπιβιβαστοῦν στό μικρό τους πλοῖο καί νά φύγουν. Ὅμως, ἡ Κυρία τῶν Ἀγγέλων ἐμπόδισε τόν ἀπόπλουν καί οἱ τρεῖς ναυτικοί ἐνώπιον τῆς Ἁγίας Εἰκόνας ὑπόσχονται ὅτι θά ἐπιστρέψουν καί θά κτίσουν μοναστήρι. Ἄγνωστος παραμένει ὁ ἀκριβής χρόνος ἀνεγέρσεως τῆς Ἱερᾶς Μονῆς. Ο χρόνος ανέγερσης της Μονής παραμένει άγνωστος παρά το γεγονός ότι υπάρχουν αναφορές σε συγγίλια.  Ο Μητροπολίτης Παροναξίας Νικηφόρος Μελισσηνός (1613 - 1617) ἀνέτρεψε τό σιγίλλιον τοῦ 1597 μέ ἄλλο τοῦ 1614 καί πῆρε τό Μοναστήρι ὑπό τήν διοίκηση τῆς Μητροπόλεως. 

Πολύ ἀργότερα, ὁ Ἐθνομάρτυς καί Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Ε, Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, τό ἀποκαθιστᾶ καί πάλι ὡς Σταυροπήγιο (1798). Τό ἴδιο πράττει καί ὁ ἐπίσης Ἐθνομάρτυς Πατριάρχης Κύριλλος ὁ Στ, κατά τό ἔτος 1816. Κατά τήν 19ο αἰ. ἡ Ἱ. Μονή ἀκμάζει. Ἡγούμενος ἀπό τό 1816 ἀναλαμβάνει ὁ Δωρόθεος Τζιώτης, πού τό 1826 ἱδρύει δύο ἀλληλοδιδακτικά Σχολεῖα, ἕνα στό Μετόχι τῆς Ἁγίας Κυριακῆς καί ἕνα στούς Ἀκαδήμους τῆς Τραγαίας. Στήν Ἁγία Κυριακή λειτουργοῦσε σχολεῖο ἀπό τά τέλη τοῦ 18ου αἰ. Ἀργότερα, ἡγούμενος τῆς Μονῆς ἐκλέγεται ὁ Ἠλίας Γεωργιάδης, μεγάλη πνευματική μορφή, πού ἀναλίσκεται μεταξύ Νάξου καί Πάρου. Ἐκοιμήθη τό 1860 καί ἐτάφη στόν Προφήτη Ἠλία, πλησίον τῆς Φανερωμένης. Μαθητής του καί ἀδελφός τῆς Μονῆς ὑπῆρξε καί ὁ Ἅγιος Ἀρσένιος ὁ ἐν Πάρῳ (1800 -1877). Μέ τήν ἀνατολή τοῦ 20οῦ αἰώνα, ἡ Μονή ἀρχίζει νά παρακμάζει. Ἡγούμενοι κατά τήν περίοδο αὐτή εἶναι ὁ Κύριλλος Σαραντινός, Ἀνδρέας Παυλάκης, Ἀνδρόνικος Παλυβός, Γρηγόριος Συνοίκης, Ἀλέξανδρος Μοστράτος καί ὁ Ἀντώνιος Παραρᾶς.

 Ἡγούμενος γιά μικρό διάστημα διετέλεσε καί ὁ Σεβ. Μητροπολίτης μας κ. Ἀμβρόσιος, ὅταν ὑπηρετοῦσε στήν Μητρόπολή μας ὡς Ἱεροκήρυξ. Τρεῖς βασικές αἰτίες ὁδήγησαν τήν Μονή στήν παρακμή: Οἱ συνεχεῖς ἀπαλλοτριώσεις τῶν κτημάτων της ἀπό τό κράτος, οἱ κατά καιρούς ἐκποιήσεις τῆς περιουσίας της καί παραχωρήσεις γιά ἐκκλησιαστικούς σκοπούς ἀπό ὁρισμένους μοναχούς καί ἡ τότε παρακμή τοῦ μοναχισμοῦ. Τήν Μονή ἐπισκέφθηκαν κατά τήν περίοδο τῆς Φραγκοκρατίας - Τουρκοκρατίας ἀρκετοί περιηγητές, μεταξύ τῶν ὁποίων οἱ Γάλλοι μοναχοί Ροβέρτος Σωζέ καί Φραγκίσκος Ταριγιόν καί ὁ Γερμανός Ἰγνάτιος Λίχτζε, πού δημοσιεύουν τίς ἐντυπώσεις τους στόν τύπο τῆς ἐποχῆς. Ἐπίσης, οἱ Τεβενότ καί Ντουλίτ (1874) δίνουν ἀρκετές πληροφορίες γιά τό μοναστήρι. Ἡ Μονή Φανερωμένης εἶχε ὑπό τήν ἐπιστασία της καί τά μετόχια τῆς Ἁγ. Κυριακῆς Νάξου, Ἁγ. Μηνᾶ Νάξου, Ἁγ. Γεωργίου Πάρου καί Ἁγ. Κυριακῆς Πάρου (στήν πραγματικότητα μετόχι τοῦ Ἁγ. Γεωργίου Πάρου).