Άγιος Νικόλαος ο θαλασσινός στο λιμάνι της Αίγινας

 

Μια  Εκκλησία πολλές ιστορίες

 «Για να πας έπρεπε να πατήσεις πέτρα πέτρα και να φθάσεις στην εκκλησούλα, στον τρούλο της οποίας έκαιγε ένα λαδοφάναρο προτού τοποθετηθεί το σημερινό φανάρι».

  Ο σημερινός επισκέπτης ή περιπατητής δεν θα χρειαστεί να ακροβατήσει εφόσον ο μεγάλος τσιμεντένιος όγκος του λιμανιού έχει εγκλωβίσει στο σώμα του το μικρό εκκλησάκι και προσφέρει άνετη πρόσβαση σε αυτό.

  Είναι από τις πιο σπάνιες φορές που ένα τόσο ταπεινό ναΰδριο έχει κατορθώσει να είναι σημείο αναφοράς και αναγνωρισιμότητας για έναν τόπο. Μια λευκή αιγαιοπελαγίτικη πινελιά μέσα στην νεοκλασική  πρόσοψη της χώρας της Αίγινας. Μια ανοιχτή αγκαλιά για όσους έρχονται και ένα ζεστό κατευόδιο για αυτούς που φεύγουν. Η γνώριμη λευκή φιγούρα είναι η πρώτη εικόνα που αντικρίζει ο επισκέπτης της Αίγινας μόλις ο καταπέλτης του πλοίου ανοίξει. Είναι ο Αη – Νικόλας ο Θαλασσινός όπως πολύ εύστοχα τον αποκαλούν οι ναυτικοί μας οι οποίοι τον έχουν προστάτη και οδηγό στα ταξίδια τους.

  Ο Άγιος Νικόλαος στο λιμάνι δεν είναι απλά μια από τις πολλές εκκλησίες του νησιού που είναι αφιερωμένες στον Άγιο των ναυτικών αλλά σύμφωνα με  περιηγητές προηγούμενων αιώνων και από τις παλαιότερες του νησιού. Η παράδοση θέλει να είναι σχεδιασμένος και φτιαγμένος από Παριανούς μαστόρους, κάτι που εξηγεί και την αρχιτεκτονική του. Αναφορές στο κτίσμα κάνουν οι J. Giraud στα 1673 και ο Chandler στα 1765. Το 1805 ο Dodwell αναφέρει πως το λιμάνι ονομαζόταν «Άγιος Νικόλαος» εξαιτίας του ναού. Αναφέρεται επίσης ότι ο ναός κτίστηκε πάνω στα θεμέλια αρχαίου πύργου που υπήρχε στην είσοδο του λιμανιού. Αντίστοιχος πύργος υπήρχε και στην απέναντι πλευρά.

   Το μικρό ξωκλήσι έχει κι αυτό τη δική του ιστορία που δυστυχώς οι περισσότεροι αγνοούμε. Στα 1819 οι πρόκριτοι του νησιού είχαν περιορίσει μέσα στον ναό το Χατζή Ζέρβα, ύποπτο για πανούκλα και του έστελναν τροφή με καΐκι, ενώ τα ρούχα και τα κλινοσκεπάσματά του τα βουτούσαν στη θάλασσα για απολύμανση. Στα χρόνια της επανάστασης του ’21 στο ναΰδριο λειτουργούσαν πρόσφυγες ιερείς επικεφαλείς της μεγάλης κοινότητας των Ψαριανών προσφύγων που είχαν καταφύγει στην Αίγινα μετά την καταστροφή το 1822 του νησιού τους. Οι ίδιοι οι Ψαριανοί αποφασίζουν, μετά  από πρόσκρουση στο λιμάνι της Αίγινας ενός πλοιαρίου της εποχής εξαιτίας θαλασσοταραχής, να τοποθετήσουν φανό στον τρούλο της εκκλησίας. Για το λόγο αυτό έδωσαν τα απαιτούμενα χρήματα στον εφημερεύοντα ιερέα ώστε να προβεί σε όλες τις απαραίτητες ενέργειες. Είναι το πρώτο φανάρι που τοποθετείται με έξοδα των Ψαριανών πλοιάρχων: Νικόλαου Χ’ Αλεξανδρή, Κ. Κανάρη, Α. Κεφάλα, Α. Ανδρουλή, Κ.Χ΄Γ. Κοτζιά, Ιω. Χ΄Αλεξανδρή, Γ. Βαλέτη, Κ.Νικόδημο. Αργότερα ο Ιωάννης Καποδίστριας τοποθέτησε στο λιμάνι τον πρώτο φανό του ελεύθερου Ελληνικού Κράτους.

   Ο μικρός ναός αρχιτεκτονικά είναι μονόχωρη βασιλική με δύο τρούλους ενώ κοσμείται εξωτερικά με ένα μονόλοβο κωδωνοστάσιο. Εντυπωσιάζει η αρχιτεκτονική του απλότητα κάτι που το εντάσσει απόλυτα στο θαλασσινό τοπίο. Κατά καιρούς επιχειρήθηκαν διάφορες επισκευές όπως το 1829 και το 1845 αλλά και κατά τη διάρκεια του 20^ου αιώνα. Το 1905 ο Δήμαρχος του νησιού διαμόρφωσε το γύρω χώρο και κατασκεύασε ασφαλή πρόσβαση σε αυτό, βαθαίνοντας παράλληλα και το λιμάνι. Αποτέλεσμα αυτών των παρεμβάσεων είναι η μικρή προβλήτα ως τον Άγιο Νικόλαο γρήγορα να εξελιχθεί σε αγαπημένο τόπο περιπάτου και ρεμβασμού. Για πολλές δεκαετίες στο γύρω χώρο λειτουργούσε ένα μικρό «κέντρο» ψυχαγωγίας, το οποίο αναφέρεται και στα χρόνια της Γερμανικής Κατοχής. Στην Κατοχή και εξαιτίας των βομβαρδισμών ο μώλος του Αγίου Νικολάου καταστράφηκε και στη συνέχεια τον κατέλαβαν οι Γερμανοί και αχρήστευσαν το ξωκλήσι, οπότε η εικόνα του Αγίου μεταφέρθηκε στην ενοριακή εκκλησία, για να γυρίσει πάλι στη θέση της μετά την απελευθέρωση. Οι παλαιοί Αιγινήτες αποκαλούσαν το χώρο ως «κόρτε» για το λόγο ότι εκεί αναπτύσσονταν πολλά φλερτ και ήταν τόπος συναντήσεων αρκετών ερωτευμένων. Η κατασκευή του λιμανιού τα επόμενα χρόνια άλλαξαν τα δεδομένα. Οι μεγάλες προβλήτες κατάπιαν και εξαφάνισαν όχι μόνο το κεντράκι αλλά δεν σεβάστηκαν το ναό. Για ένα διάστημα , όπως αναφέρει η ιστορικός Γ. Κουλικούρδη η εκκλησία θάφτηκε μέσα στο τσιμέντο και αλλοιώθηκαν οι εξωτερικές αναλογίες του κτιρίου. Το ύψος του περιορίστηκε σχεδόν κατά 1/3. Στο εσωτερικό του ναού αντικαταστάθηκε το παλαιό τέμπλο με νεότερο βυζαντινής τεχνοτροπίας και οι τοίχοι «ντύθηκαν» με αγιογραφίες αμφιλεγόμενης αισθητικής. Γεγονός είναι ότι οι επεμβάσεις στο εσωτερικό του ναού έχουν αλλοιώσει τη μορφή του, κάτι που μπορεί κάποιος να διαπιστώσει από σκηνές της παλαιάς ταινίας «Διακοπές στην Αίγινα».

   Σήμερα ο ναός καλλωπισμένος, καθαρός και φροντισμένος υποδέχεται τους επισκέπτες και προσκυνητές του νησιού, ενώ τους τελευταίους μήνες φωτίζεται τις νυχτερινές ώρες με πρωτοβουλία του Ινστιτούτου για την ανάπτυξη της Αίγινας. Το αγαπημένο θαλασσόδερτο  ξωκλήσι,  αναπόσπαστο κομμάτι του Αιγινήτικου τοπίου έχει γίνει θέμα συζήτησης μετά την τοποθέτηση στο λιμάνι της «Πύλης Βαρώτσου». Ωστόσο κανείς δεν έχει δείξει την ανάλογη ευαισθησία υπολογίζοντας τη φθορά  που ενδεχομένως συσσωρεύεται σε αυτό, από την καθημερινή διακίνηση εκατοντάδων αυτοκινήτων και οχημάτων μεγάλου κυβισμού που από- επιβιβάζονται από τα πλοία της γραμμής.