Δευτέρα 3 Μαΐου 2021

Η λατρεία του Αγίου Γεωργίου στην Παλαιά Χώρα της Αίγινας.


Οι  παλαιοί κάτοικοι  της Αίγινας προσέφευγαν  στην προστασία  των Αγίων  για να γλυτώσουν από τις φονικές επιδρομές  των πειρατών και άλλων κατακτητών. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι πολλά από τα εναπομείναντα εκκλησάκια  της  Παλαιάς  Χώρας είναι αφιερωμένα  σε στρατιωτικούς  Αγίους  και δύο στους  Αγγέλους.

Τρία από αυτά  είναι αφιερωμένα  στον Άγιο Γεώργιο.

 Μέσα  στους αιώνες χάνεται η παράδοση  της  μνήμης και της αγάπης που έτρεφαν οι παλαιοί κάτοικοι  της Αίγινας  προς  τον Άγιο Γεώργιο. Εκκλησάκια  αφιερωμένα  στη μνήμη του  βρίσκονται σε  πολλές περιοχές και οικισμούς του νησιού. Στην Παλαιά  Χώρα  μόνο, συναντάμε τρία από αυτά. Το πρώτο είναι ο Άγιος Γεώργιος ο Καθολικός και το δεύτερο στην κορυφή  του λόφου μέσα στο Κάστρο, ο «Δίδυμος ναός» αφιερωμένο  το ένα κλίτος του στον Άγιο Γεώργιο και  το άλλο  στον Άγιο Δημήτριο, καθώς επίσης  κι άλλο ένα εκκλησάκι στο χαμηλό μονοπάτι μετά  τον Άγιο Στέφανο.

 

Αναρωτιόμαστε όμως από πότε έχουν να λειτουργηθούν και να πανηγυρίσουν.

Η  εγκατάλειψη  του Αιγινήτικου Μυστρά αποτελεί ένα μεγάλο πολιτιστικό έγκλημα.

Α.  Άγιος Γεώργιος ο Καθολικός

Από τους πρώτους ναούς της Καστροπολιτείας του Αργοσαρωνικού στην Αίγινα που θα συναντήσει ο επισκέπτης είναι αυτός του Αγίου Γεωργίου του Καθολικού. Ο ναός φέρει και την ονομασία "Παναγία η Φορίτισσα" διότι βρισκόταν στην κεντρική πλατεία της Παλιαχώρας (forum- αγορά). Είναι ναός πανέμορφος, επιβλητικός και με αξιοπρόσεκτη αρχιτεκτονική. Μετά την πρόσφατη ανακαίνισή του από ιδιωτικό φορέα, βρίσκεται σε άριστη κατάσταση  τόσο το κτίριο όσο και οι σωζόμενες αγιογραφίες του. Σε αυτόν το ναό φυλασσόταν η κάρα του Αγίου Γεωργίου που οι Καταλανοί κατακτητές είχαν φέρει από τη Λειβαδιά το 1393. Δυστυχώς η κάρα ταξίδεψε προς τη Βενετία σε αντάλλαγμα για το κτίσιμο του κάστρου της Παλιαχώρας.

Σε αυτόν τον ναό ο τελευταίος Καταλανός ηγεμόνας της Αίγινας τοποθέτησε τη κάρα του αγίου Γεωργίου , την οποία απέσπασε από τη Λεβαδιά, το 1393. Η ανακομιδή του ιερού λειψάνου έγινε όταν έχασαν οι Καταλανοί το δουκάτο των Αθηνών. Το ιερό λείψανο ήταν περιζήτητο. Ο βασιλιάς της Ισπανίας Πέτρος ο Δ΄ ζητούσε από το στρατηγό του Ροκαβέρτη να το μεταφέρει στη Βαρκελώνη, όταν θα επέστρεφε από την εκστρατεία εναντίον της Ελλάδος. Αλλά η διαταγή εκείνη έμεινε ανεκτέλεστη. Οι Βενετσιάνοι στάθηκαν πλέον αδίστακτοι και όταν κατέλαβαν την Αίγινα, σήκωσαν την κάρα του αγίου Γεωργίου από την Παλιαχώρα στις 12 Νοεμβρίου του έτους 1462 και την μετέφεραν στην Βενετία, για να την αποθέσουν στην εκκλησία του Σαν Τζιόρτζιο Ματζιόρε. Επιγραφικό χάραγμα στο Ναό της Παναγίας του Γιαννούλη εκδηλώνει την απελπισία των κατοίκων της Παλιαχώρας για την ανακομιδή της Αγίας Κάρας, χαρακτηρίζοντας ως αποφράδα την χρονιά του γεγονότος: « 6970 (δηλ.1462) αποφράδος-νοείται ημέρας-χρόνος» .

            Οι Βενετσιάνοι για να αποζημιώσουν του δυσαρεστημένους άρχοντας της Παλιαχώρας, οι οποίοι εκτός του πολύτιμου λειψάνου έχασαν και τις οικονομικές προσόδους που επέφερε το προσκύνημα του στον τόπο τους, δια των οποίων συντηρούσαν τα οχυρά τους, έδωσαν στον καθένα 100 δουκάτα.

            Στο εσωτερικό του ναού υπάρχουν λείψανα τοιχογραφιών από διάφορες εποχές. Στους μακρούς τοίχους εικονίζονται ο άγιος Γεώργιος και ο άγιος Δημήτριος έφιπποι. Στην κόγχη του ιερού βήματος ιστορείται η Πλατυτέρα, ενώ στην πρόθεση η « Άκρα Ταπείνωσις» . Επί του τοίχου παραπλεύρως του ιερού βήματος σώζεται τμήμα από εικονογραφική παράσταση που απεικονίζει τέσσερις ιεράρχες.

Αξίζει να σημειώσει κανείς ότι η "παραξενιά" και το ενδιαφέρον αρχιτεκτονικά αυτού του ναού είναι ότι λόγω της κατεύθυνσης του κτίσματος  που επηρεάστηκε από τη διαμόρφωση του εδάφους, το ιερό είναι το ποθετημένο κάθετα προς τον  κύριο άξονα του ναού.

  Πάνω από την κεντρική είσοδο του ναού συναντάμε  λατινική επιγραφή του Βενετού Διοικητού του Ναυπλίου που ήταν υπεύθυνος διοικητικά για την Αίγινα (1533). Χαρακτηριστικές είναι οι αγιογραφίες της "Άκρας Ταπείνωσης" οι "Ιεράρχες", οι "Άγιοι Θεόδωροι", ο "Άγιος Γεώργιος".

 Η ονομασία του  Ι. Ναού γνώρισε περιπέτειες ανά τους αιώνας. Από ένα χάραγμα μαθαίνουμε ότι αυτός άλλοτε αποκαλούνταν Παναγία η «Μεσουρίτισσα». Πιθανώς αυτή ήταν η αρχική ονομασία του ναού. Αργότερα μετονομαστηκε σε άγιο Γεώργιο τον καθολικό για προφανείς λόγους. Κατά την εποχή της Ενετοκρατίας ο ναός φαίνεται ότι, πλήν της μετονομασίας του, διατήρησε και το αρχικό όνομα της Παναγίας, Παναγία η «Φορίτισσα», αποκαλούμενος από την έμπροσθεν τούτου πλατεία ή «φόρον». Μετά το πέρας της Ενετοκρατίας, ο ναός περιήλθε πάλι στους ορθοδόξους όπως μαρτυρεί το ακόλουθο χάραγμα: « καθηγιάσθη μ’ αγίασμα ο θείος Ναός της Παναγίας της Μεσοσπορίτισσας. Τον ξαναπήραμε από τους Φράγκους οι χριστιανοί".

Ο ναός του αγίου Γεωργίου του Καθολικού ή αλλιώς της Παναγίας της Φοριτίσσης δεσπόζει στη μικρή πλατεία ή « φόρον» της Παλιαχώρας.

            Ο αρχιτεκτονικός ρυθμός του ανήκει σε μία παραλλαγή του τύπου των μονόχωρων δρομικών ναών, στους ναούς με εγκάρσια διάταξη του ιερού, στους οποίους η κόγχη της αψίδας του ιερού τοποθετείται εγκάρσια και κατά το Β.Α. άκρον,  ως προς τον κύριο άξονα του ναού.



Β. Ο Άγιος Γεώργιος στο Κάστρο

Οι κάτοικοι  της Παλιαχώρας έκτισαν μέσα στο κάστρο του οικισμού τους ένα διπλό ναό αφιερωμένο σε δύο στρατιωτικούς Αγίους το Γεώργιο και το Δημήτριο προκειμένου να προστατεύουν και οι δύο την πολιτεία  τους από τις βαρβαρικές επιδρομές.

   Σε  υψόμετρο 355 μ. από όπου το θέαμα  προς την ενδοχώρα της Αίγινας αλλά και  τη θάλασσα και τις αντικρινές ακτές είναι μαγευτικό υψώνεται ένας ναός που παραξενεύει τον ανυποψίαστο επισκέπτη. Είναι διπλός. Πρόκειται  για δίκογχη (δίδυμη) βασιλική. Ο εσωτερικός χώρος χωρίζεται με τοίχο. Ο ναός είναι κτισμένος από ακατέργαστη πέτρα με χρήση συνεκτικού κονιάματος.

   Το δεξιό κλίτος (νότιο) - ο δεξιός ναός είναι αφιερωμένος  στον Άγιο Δημήτριο και είναι ο Ορθόδοξος ναός, σε αντίθεση με το αριστερό κλίτος (βόρειο) που είναι αφιερωμένο στον Άγιο Γεώργιο. Η ανέγερση των δύο ναών τοποθετείται στον 16ο  -17ο αιώνα. Σε επιγραφή που βρίσκεται εντοιχισμένη στο δεξιό κλίτος  διαβάζουμε  το όνομα "Βριέννη"  που φέρουν βυζαντινές οικογένειες και οικογένειες των γαλλικής καταγωγής δουκών των Αθηνών. Παρόμοια επιγραφή συναντάμε και στην εκκλησία των  Ταξιαρχών της Παλιαχώρας.    Ο Μίλερ αναφέρει  πως το 1537 ο τελευταίος βενετσιάνος διοικητής, στο άκουσμα της εμφάνισης του Μπαρμπαρόσα γονάτισε και παρακάλεσε τους Αγίους να σώσουν την Χώρα από τον εχθρό.

Αναφέρεται επίσης πως μέχρι  το 1663 η εκκλησία λειτουργούνταν, αφού σε αυτή ιερούργησε τότε ο Ιησουίτης Φραγκίσκος Richardo.

   Οι τελευταίες εργασίες συντήρησης έγιναν το 1967. Από τότε ο ναός είναι σε απελπιστική κατάσταση. Το δάπεδο γεμάτο χώματα. το ιερό αφύλακτο. . Εγκατάλειψη παντού. Ίσως ο διπλός ναός αυτός να είναι στη χειρότερη κατάσταση από όλους της Παλιαχώρας. Ένας λόγος που εξηγεί ή δικαιολογεί  αυτή  την κατάσταση είναι  η δυσκολία πρόσβασης στο ναό μια που κάποιος πρέπει να αναρριχηθεί με πολύ προσοχή στην πλαγιά.


Γ. Άγιος Γεώργιος.

Μια  μικρή σκάλα  από πέτρινα σκαλιά  - αναβαθμίδα , οδηγεί στο λιτό και απέριττο εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου που βρίσκεται λίγο μετά  τον Άγιο Στέφανο. Ο ναός ανάγεται στον 17ο μ ε 18ο αιώνα και συντηρήθηκε  τελευταία φορά το 1972 ενώ είχε προηγηθεί συντήρηση  στις αγιογραφίες  του το 1967.
Εντυπωσιάζει  η απλότητα  του κτίσματος αλλά  και η ύπαρξη αντερίδων στην νότια πλευρά  του για  τη  στήριξη  του κτιρίου.