Όταν ο Κ. Χάνος γνώρισε τον Ν. Καζαντζάκη

       Νίκος Καζαντζάκης και Άγγελος Σικελλιανός στην Αφαία

«…Το σπίτι μας στην Αίγινα επί της οδού Αφαίας, στην  περιοχή «Χαλικάκι», ήταν αγορά του πατέρα μου από τον παππού μου Κωνσταντίνο Βογιατζή. Σήμερα είναι ιδιοκτησία των κληρονόμων του Γεωργίου Μαγκλή. Σε αυτό το σπίτι μεγάλωσα. Όταν  πήγαμε στην Αθήνα το χρησιμοποιούσαμε ως θερινή κατοικία. Το σπίτι αυτό ήταν σε ένα κτήμα που απλωνόταν σε δύο επίπεδα. Στο επάνω μέρος ήταν το κυρίως σπίτι, ένα μαγγανοπήγαδο, μια μεγάλη στέρνα και στο βάθος ένα διώροφο μικρό σπίτι για το προσωπικό. Το σπίτι ήταν ένα μεγάλο διώροφο με τεράστιες κάμαρες, εσωτερική σκάλα και δύο μεγάλα χώλ. Το ένα κάτω στην είσοδο με άσπρα πλακάκια και το άλλο  επάνω. Σε αυτό ήταν το παράθυρο της θέας μου που κοίταγε προς τη θάλασσα και το Αγκίστρι, και προς το σπίτι του Κάτσα που ήταν δικαστικός. Εκεί πέρναγα τη μέρα μου στην αγκαλιά  της νταντάς μου.  Στο παράθυρο αυτό σε ηλικία τεσσάρων ετών πρωτομίλησα.  …… ο πατέρας μου αν και ήταν ο πλουσιότερος στην Αίγινα εκείνη την εποχή, ήταν έντονα πολιτικοποιημένος και καλλιεργημένος πνευματικά. Έκανε παρέα με το Βάρναλη και τον Πρεβελάκη. Μια  μέρα, στις αρχές του 1927 έφερε ο πατέρας μου με μία άμαξα έναν κύριο ψηλό και αδύνατο. Και έναν άλλο κοντό. Τους εγκατέστησε στο σπιτάκι του κήπου, το οποίο είχε ανακαινίσει. Ήταν ο Νίκος Καζαντζάκης μαζί με τον φίλο του, το ζωγράφο Καλμούχο που είχε σπουδάσει   στο Παρίσι. Ήταν της  σχολής του Πικάσο, κυβιστής. Μας φώναξε ο πατέρας μου και μας είπε να μη φωνάζουμε γιατί είναι ένας κύριος στο σπίτι που είναι συγγραφέας και θέλει ησυχία.  Ο Καζαντζάκης είχε συμπάθεια στην Ευτυχία την αδελφή μου, γιατί  διάβαζε πολύ και της είχε χαρίσει αρκετά βιβλία  με ιδιόχειρες αφιερώσεις, τα οποία χάθηκαν μετά την κατοχή. Θυμάμαι μετά από ένα  ταξίδι του στη Ρωσία μου έφερε ένα  δώρο , ένα μικρό παιχνιδάκι. Έμεινε στο σπίτι μας μέχρι να  χτίσει το δικό του στα  Πλακάκια.  

    Ο  Καζαντζάκης δεν έμενε  πολύ καιρό στο  σπίτι, γιατί ταξίδευε ανά  τον κόσμο. Έμενε μόνο ο Καλμούχος πίσω.

    Όταν έφυγε ο Καζαντζάκης και έχτισε το σπίτι του στα Πλακάκια και ο Καλμούχος δίπλα του το δικό του, εγώ τότε ήμουν προέφηβος [1937]. Μια μέρα ειδοποίησε μάλλον με τον « Βάσανο»  που είχε άμαξα, την αδελφή μου την Ευτυχία να πάει να τον δει. Την αγαπούσε πολύ γιατί  η Ευτυχία  είχε κλίση προς τα γράμματα. Πήγαμε τελικά. Στη βεράντα του σπιτιού του είχε μια ξύλινη γοργόνα χρωματιστή από κάποιο πλοίο που την είχε βρει στο καρνάγιο. Όταν μπήκαμε μέσα  στο μεγάλο δωμάτιο  αντικρίσαμε πάνω στο μεγάλο καναπέ να κάθεται μια πανέμορφη νεαρή κυρία. Ήταν η Αλίκη, η κόρη της Κυβέλης,  που εκείνη την εποχή είχε βρει καταφύγιο στο σπίτι του Καζαντζάκη. Μας  κέρασε ο ίδιος γλυκό του κουταλιού βύσσινο  και νερό από ένα κανάτι που είχε στο βορινό παράθυρο Μετά  από λίγο η Ευτυχία μου είπε να φύγουμε διακριτικά γιατί δεν ήταν κατάλληλη η στιγμή για να μιλήσει μαζί της για θέματα πνευματικά. Ο Καζαντζάκης ερχόταν συχνά σπίτι μας με άμαξα, από τα Πλακάκια όπου έμενε, όπως τότε που ήθελε να δει τη μικρή μου αδελφή που είχε γεννηθεί το 1936 και ήταν ένα πανέμορφο μωρό…Μετά από χρόνια η γυναίκα του η Ελένη σε ένα βιβλίο της με τίτλο: «Ο ασυμβίβαστος», γράφει για μας: «τα παιδιά είναι καλά καθώς και η κυρά – Ζωή [η νταντά μου]», γιατί ήταν καλή μαγείρισσα και τον φίλευε από τα φαγητά που έφτιαχνε.   Έκτοτε τον έβλεπα στην παραλία  της  Αίγινας που έκανε βόλτες, ψηλός, ξερακιανός ευθυτενής με πέδιλα και λιγομίλητος. Δεν μιλούσαμε βέβαια γιατί ήδη ήμουν στην εφηβεία και τα ενδιαφέροντά μου ήταν…..άλλα.

Απόσπασμα από το βιβλίο  του Κ. Χάνου: "Η Οδύσσεια της ζωής μου στον 20ο αιώνα"

Τη  φωτογραφία  μας  έστειλε  η κ. Αννίτα Χαρτοφύλακα - Λεούση.

Η "Μαθητική Κυψέλη" στο διαδίκτυο

  Πρόκειται για την μακροβιότερη μαθητική εφημερίδα της Αίγινας η οποία εκδίδεται ανελλιπώς και αδιαλείπτως από τη σχολική χρονιά 1995 -96. Στην ιστορία της καταγράφονται χιλιάδες πλέον σελίδες με κείμενα και δουλειά των μαθητών και των μαθητριών του σχολείου καθώς και η ζωή του 2ου Γυμνασίου όλα αυτά τα χρόνια. Εκδηλώσεις - γιορτές - επέτειοι - αφιερώματα - προγράμματα - περίπατοι - εκδρομές μαζί με τα ονόματα των μαθητών των καθηγητών και των διευθυντών του σχολείου. 

   Στην πορεία αυτή έχει κατακτήσει δύο βραβεία. Το  2000 κατέκτησε το πρώτο βραβείο στο Διαγωνισμό Μαθητικών Εντύπων που διοργανώνει κάθε χρόνο η εφημερίδα "ΤΑ  ΝΕΑ" του Ιδρύματος Λαμπράκη και  το 2006 απέσπασε τιμητικό έπαινο  από το Ίδρυμα Μπότση.

   Την προηγούμενη σχολική χρονιά 2011 -12 η εφημερίδα σταμάτησε να τυπώνετε και πέρασε σε ηλεκτρονική μορφή. Με την επιμέλεια του καθηγητή Πληροφορικής κ. Παππά Θωμά (ο οποίος "έστησε" το μπλογκ) και κ.Λαγουρού Γεώργιου άρχισαν να "ανεβαίνουν" τα πρώτα κείμενα.  Μέχρι τώρα έχει καταφέρει να προκαλέσει το ενδιαφέρον των μαθητών  και να τους  δημιουργήσει την επιθυμία να  εκφραστούν και να ασχοληθούν με την ηλεκτρονική εφημερίδα  του σχολείου τους, βιώνοντας έτσι και τη θετική πλευρά του διαδικτύου.

   Η  "Μαθητική Κυψέλη" υποστηρίζεται από το Πανελλήνιο Σχολικό Δίκτυο και μπορείτε να την αναζητήσετε στη διεύθυνση: http: //blogs.sch.gr/2gymaign  ή πολύ απλά πληκτρολογώντας στο Google: "Μαθητική Κυψέλη" σχολική εφημερίδα 2ου Γυμνασίου Αίγινας.

Η εποχή του "ΟΧΙ" των μεγάλων και γενναίων αρνήσεων

Απόσπασμα από τον πανηγυρικό λόγο   που εκφωνήθηκε στο ΗΡΩΟ  την 28^η Οκτωβρίου από τον  κ. Γ. ΜΠΗΤΡΟ

 ……  Η εποποιία  του Αλβανικού μετώπου και η Εθνική αντίσταση δείχνουν  και σήμερα το δρόμο προς τη δημοκρατία, την εθνική ανεξαρτησία, την κοινωνική δικαιοσύνη  την ειρήνη και την συνεργασία των λαών, χωρίς προκαταλήψεις, ρατσισμούς  και ξενοφοβίες.

Επιτέλους ας πάρουμε στα σοβαρά  την Ιστορία. Ας είμαστε ειλικρινείς απέναντι της. Ας την κοιτάξουμε στα μάτια. Ας ψιθυρίσουμε στην ψυχή μας και ας φωνάξουμε στα νέα  παιδιά που επιμένουν να συμμετέχουν και να δηλώνουν παρόν στις παρελάσεις αν και ανυποψίαστα, χωρίς ενημέρωση και γνώση του γεγονότος, ας φωνάξουμε για την ανάγκη της ιστορίας, της βίωσης του βαθύτερου νοήματος της εορτής, την επιδίωξη και κατάκτηση στόχων.

   Στόχων σαν κι αυτούς  που πάντα  ενέπνεαν  τον Ελληνισμό και  τον οδηγούσαν στην υπέρβαση.

    Ας  θυμηθούμε στο σημείο αυτό ότι τον 19^ο αιώνα είχαμε στόχο να ελευθερωθούμε, να φτιάξουμε κράτος.  Τον 20^ο  αιώνα είχαμε νέους στόχους:  να μεγαλώσουμε τη χώρα, να χορτάσει ψωμί ο ελληνισμός, να εδραιώσουμε τη δημοκρατία, να    εισέλθουμε στην οικογένεια της Ευρώπης, να κόψουμε το εισιτήριο και να ανέβουμε έστω και στο τελευταίο βαγόνι της τεχνολογίας και της πληροφορικής. Τον 21^ο αιώνα τι στόχους έχουμε;

    Όταν γύρω μας παρατηρούμε ακινησία, σήψη, αδράνεια, αβουλία, υποκρισία και δεν διαπιστώνουμε πουθενά διάθεση για αυτοϋπέρβαση, για εκτίναξη, διάθεση για προσφορά και δημιουργία, για ξόδεμα, όταν δεν βλέπουμε στοχοπροσήλωση, διάθεση για θεμελιώδεις συμβολικές ενέργειες, για δέσμευση, για φυγή προς  τα εμπρός. Όταν δεν βλέπουμε χαρά, αλλά  ηδονοθηρία, αγωνία, φοβίες, βουλιμία, ραθυμία, κενό, άδεια βλέμματα. Σαν να είμαστε ανέστιοι, πλάνητες, άρριζοι, χωρίς αφετηρία  και χωρίς  τέλος δηλαδή σκοπό.

   Δεν θυμίζουμε σε τίποτε   εκείνη τη γενιά που πριν 72 χρόνια  είπε  το ΟΧΙ. Εάν εκείνη  η γενιά  είναι η γενιά  του ΟΧΙ, εμείς  σήμερα  είμαστε οι γενιές που έχουμε   κάνει συμβιβασμούς, υποχωρήσεις  και  πνευματικές αβαρίες. Το ΟΧΙ  που ακούστηκε  εκείνο το πρωινό  της 28^ης Οκτωβρίου δια  στόματος  του δικτάτορα Ιωάννου Μεταξά, είχε  αρχίσει ο λαός να το ψιθυρίζει από το πρωινό της 15^ης Αυγούστου στο λιμάνι της Τήνου, όταν το φασιστικό υποβρύχιο είχε βυθίσει την  «Έλλη». Αυτό το ΟΧΙ  έγινε σύνθημα  και  γράφτηκε με νεανικό αίμα πάνω στα βουνά, έγινε δάκρυ, λυγμός, πείνα,  ορφάνια, δυστυχία, στάχτη.

       Έτσι φτάσαμε στο σημείο σήμερα εμείς  να είμαστε ο μόνος  λαός  στην Ευρώπη που εορτάζει την είσοδο  του στον πόλεμο, ενώ όλοι οι άλλοι  εορτάζουν την έξοδό τους από αυτόν, την τελευταία  ημέρα του πολέμου τους.

   Η ιστορία  διδάσκει. Και  οι λαοί  που δε διδάσκονται από αυτή καλούνται να την ξαναζήσουν.

   Σήμερα  και πάλι είναι η εποχή του ΟΧΙ, των μεγάλων ηχηρών και γενναίων αρνήσεων, σε ότι μας  ευτελίζει  και απαξιώνει τη ζωή μας, σε ότι μας μειώνει και μας  προσβάλει ως έθνος, ως κοινωνία ως πρόσωπα, ως τίμιους εργαζόμενους και βιοπαλαιστές. Το  ΟΧΙ   στρέφεται σήμερα ενάντια στα ψευτοδιλήμματα της αξιοπρεπούς επιβίωσης ενός λαού ή του ευτελισμού του. Το σημερινό δίλημμα της επετείου κινείται ανάμεσα στη ΜΝΗΜΗ  και στη ΛΗΘΗ, στην ΑΞΙΟΠΡΕΠΕΙΑ και τον ΕΞΕΥΤΕΛΙΣΜΟ, στην ΕΘΝΙΚΗ ΥΠΕΡΗΦΑΝΕΙΑ και στη ΔΟΥΛΟΠΡΕΠΕΙΑ, στη ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΑ κατοχυρωμένη ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ και στην ΑΚΡΑΙΑ ΠΑΡΕΚΛΙΣΣΗ, ανάμεσα στο ΗΘΟΣ και το ΑΗΘΕΣ.

Σε καιρούς που οι κάθε λογής ανυπόληπτες εξουσίες θέλουν ανθρώπους συμβατικούς, άχρωμους, υποταγμένους δουλικούς σε  έναν κόσμο  χωρίς ήρωες, χωρίς  ηγέτες χωρίς πρωτοπόρους,  ανεχόμαστε  τους  εμπόρους των ιδεών να καπηλεύονται  τα ιερά γεγονότα  και να θεωρούν εαυτούς  ως αποκλειστικούς  σωτήρες και γνήσιους εκφραστές της ιστορικής  συνείδησης του λαού. Θολώνουν  τα νερά με  ανέξοδες κορώνες και  αφορισμούς, γενικεύσεις  και κινδυνολογίες, συμβάλλοντας ταυτοχρόνως στη λήθη. Να ξεχάσουμε τα πραγματικά  γεγονότα, τους ήρωες, τις θυσίες  ενός λαού  που αυτός  έγραψε την ιστορία.

   Και  τότε  αυτή η λήθη μετατρέπεται σε εσωτερική απειλή για έναν λαό. Να  ξεχάσει δηλαδή ποιος και τι είναι, να χάσει τον άξονα του, να ναρκωθεί, να απογοητευτεί, να σαπίσει πάνω στο δέντρο που του έδωσε ζωή. Η λήθη  όπως αναφέρει  ο Τάσος Λιγνάδης είναι  η Πέμπτη φάλαγγα στην στρατηγική της Ιστορίας. Αυτή  τη λήθη αθώα βέβαια  αλλά  απερίσκεπτα, την αφήνουμε   εμείς  οι ίδιοι με τον ένα ή τον άλλον τρόπο να λειτουργεί διαβρωτικά. Ενώ το πιο μεγάλο αμυντήριο που διαθέτουμε είναι η μνήμη μας. Το πιο ισχυρό όπλο. Αυτό  που μας κράτησε στους αιώνες με την  πληθυντική, τη διαχρονική ψυχή του. Αυτό το εμείς  του Μακρυγιάννη. Αυτή η μνήμη  είναι  που θα μας  διασώσει  και θα γεμίσει  τη φαρέτρα  μας στην αρένα  του νέου  οικονομικού πολέμου.

Να ξεχάσουμε τα πραγματικά  γεγονότα, τους ήρωες, τις θυσίες  την προσφορά  ενός λαού  που αυτός  και μόνο αυτός έγραψε την ιστορία.

   Οι ήρωες που σε λίγο  θα σταθούμε μπροστά  τους στο ηρώο  ας γίνουν  πρότυπο   και  οδηγοί  για  μια ζωή ανώτερη αληθινή  και ουσιαστική. Κοινοί άνθρωποι σαν όλους εμάς ήταν και οι μαχητές του ’40 μέχρι την εποχή που ξέσπασε ο πόλεμος. Με  τους ίδιους  φόβους τις ίδιες αγωνίες  τις ίδιες ανασφάλειες  που έχει κάθε απλός άνθρωπος. Φαίνεται όμως πως το αδύναμο σωματικά και ψυχικά αυτό  πλάσμα, σε κρίσιμες ώρες που διακυβεύονται τα ιδεώδη και τα οράματά του μεταμορφώνεται και γίνεται γίγαντας επιστρέφοντας στη συλλογικότητα, στην αλληλεγγύη, στην καθολικότητα, στη συναδέλφωση στην αγωνιστική ετοιμότητα και το ήθος.

   Αν μας  ενδιαφέρει   η σημερινή εορτή είναι  γιατί πέρα από την οφειλόμενη ευγνωμοσύνη που πρέπει να  νοιώθουμε για εκείνους   που έδωσαν τη ζωή  τους προκειμένου εμείς σήμερα να αναπνέουμε πιο  ελεύθερα, είναι και επειδή οι αγωνιστές  τότε μας δίδαξαν ήθος και μας άφησαν αιώνιο παράδειγμα για το πώς πρέπει να στεκόμαστε κι εμείς πάντοτε απέναντι σε κάθε κίνδυνο που έρχεται να απειλήσει την ανεξαρτησία  της πατρίδας μας αλλά και  τα ιδεώδη, τις αξίες, τις παραδόσεις, την κληρονομιά, την αξιοπρέπειά μας. ΑΙΩΝΙΑ Η ΜΝΗΜΗ  ΑΥΤΩΝ

Αιγινήτες αγωνιστές στον πόλεμο του '40 και στην Αντίσταση

   Αν μας  ενδιαφέρει   η εορτή αυτού του ΕΘΝΟΥΣ   είναι  γιατί πέρα από την οφειλόμενη ευγνωμοσύνη που πρέπει να  νοιώθουμε για εκείνους   που έδωσαν τη ζωή  τους προκειμένου εμείς σήμερα να αναπνέουμε πιο  ελεύθερα, οι αγωνιστές  τότε μας δίδαξαν ήθος και μας άφησαν αιώνιο παράδειγμα για το πώς πρέπει να στεκόμαστε κι εμείς πάντοτε απέναντι σε κάθε κίνδυνο που έρχεται να απειλήσει την ανεξαρτησία  της πατρίδας μας αλλά και  τα ιδεώδη, τις αξίες, τις παραδόσεις, την κληρονομιά, την αξιοπρέπειά μας.

   Κοινοί άνθρωποι σαν όλους εμάς ήταν και οι μαχητές του ’40 μέχρι την εποχή που ξέσπασε ο πόλεμος. Με  τους ίδιους  φόβους τις ίδιες αγωνίες  τις ίδιες ανασφάλειες  που έχει κάθε απλός άνθρωπος. Φαίνεται όμως πως το αδύναμο σωματικά και ψυχικά αυτό  πλάσμα, σε κρίσιμες ώρες που διακυβεύονται τα ιδεώδη και τα οράματά του μεταμορφώνεται και γίνεται γίγαντας.

   Ας  γνωρίσουμε τους δικούς μας αγωνιστές,  τους παππούδε και προπαππούδες μας που αγωνίστηκαν ο καθένας από το δικό του μετερίζι, όπως τους καταγράφει ο ιστορικός Κ. Σταμάτης στο βιβλίο  του ΑΙΓΙΝΑ ΙΙ 

ΣΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ  ΤΟΥ 40 -41

ΛΑΖΑΡΟΥ     ΓΙΩΡΓΟΣ    ΧΑΛΔΑΙΟΣ    ΙΩΑΝΝΗΣ    ΚΑΛΑΜΑΡΑΣ      Κ ΩΣΤΑΣ

ΚΟΥΜΠΕΝΑΣ     ΝΙΚΟΣ   ΠΟΥΝΤΟΣ      ΚΥΡΙΑΚΟΣ   ΚΑΜΨΑΚΟΣ    ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ

ΠΑΝΤΑΖΗΣ     ΜΙΧΑΗΛ    ΜΑΡΓΑΡΩΝΗΣ     ΝΙΚΟΛΑΟΣ   ΣΟΡΡΟΣ    ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ

ΧΑΤΖΗΣ     ΣΑΡΑΝΤΗΣ   ΧΕΛΙΩΤΗΣ     ΚΩΣΤΑΝΤΙΝΟΣ   ΚΑΛΑΜΑΡΑΣ    ΓΙΩΡΓΟΣ

ΜΑΛΤΕΖΟΣ  ΔΗΜΗΤΡΗΣ   ΛΑΔΑΣ    ΧΡΗΣΤΟΣ

ΣΤΗΝ  ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ

ΡΟΔΑΚΗΣ  ΔΗΜΗΤΡΗΣ   ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ    ΣΩΤΗΡΗΣ   ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ    ΑΝΤΩΝΗΣ

ΛΑΔΑΣ   ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ   ΜΙΧΑΛΑΚΗΣ   ΒΑΣΙΛΗΣ   ΡΟΔΑΚΗΣ  ΛΑΜΠΡΟΣ

ΣΑΚΚΙΩΤΗΣ  ΜΗΝΑΣ   ΣΑΚΚΙΩΤΗΣ  ΣΩΖΟΣ

 

ΣΤΟ ΗΡΩΟ  ΤΗΣ ΚΥΨΕΛΗΣ

ΠΟΥΝΤΟΣ     ΙΩΑΝΝΗΣ    ΜΠΑΚΟΜΗΤΡΟΣ     ΙΩΑΝΝΗΣ   ΜΠΗΤΡΟΣ     ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ

ΑΠΟΣΠΟΡΗΣ    ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ   ΠΑΝΤΑΖΗΣ      ΝΙΚΟΛΑΟΣ

 Αιωνία η μνήμη αυτών.

Οι Γερμανοί ξανάρχονται

  Πρόκαιται για  την αριστουργηματική κωμωδία  των μετρ του είδους Αλέκο Σακελλάριο και Χρήστο Γιαννακόπουλο, η οποία μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο με πρωταγωνιστη  το Βασίλη Λογοθετίδη και μια πλειάδα πρωτοεμφανιζόμενων ηθοποιοών για  την εποχή εκείνη (Γ. Βασιλειάδου, Μ. Φωτόπουλο).

   Στην περίπτωση μας πρόκειται για  την παράσταση  που είχε παρουσιάσει  η θεατρική ομάδα  του 2ου Γυμνασίου Αίγινας  πέρσι το Μάιο στο Πνευματικό Κέντρο Κυψέλης. Η παράσταση λοιπόν αυτή επαναλαμβάνεται στον ίδιο χώρο για δύο ακόμα παραστάσεις, Σάββατο 27  και Κυριακή 28 Οκτωβρίου και ώρα 20.30 μ. μ. 

  Είσοδος ελεύθερη.

φωτογραφίες: Ειρήνη  Κουνάδη

Στην Αίγινα του '40

        Συνεχίζουμε το αφιέρωμα μας στην Αίγινα του '40 με αποσπάσματα και αφηγήσεις παλαιών Αιγινητών και της Γ. Κουλικούρδη στους μαθητές του 2ου Γυμνασίου Αίγινας:

 Από το 1942 μερικοί Αιγινήτες τόλμησαν να κάνουν εμπόριο με τα ψαράδικα και σφουγγαράδικα καΐκια τους και να μεταφέρουν όσπρια, λάδι, σιτάρι, τα οποία  αποθήκευαν  και έτσι αντιμετωπίστηκε κάπως το πρόβλημα. Μερικά  καΐκια καταστράφηκαν  από βομβαρδισμούς  ή από  τορπίλες. Από  το 1943 αρχίζει να υποχωρεί η πείνα, αφού προηγουμένως είχε θερίσει ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού του νησιού. Ακολούθησε η Αμερικάνικη βοήθεια. 

    Πολλά  είναι  τα περιστατικά  που διηγούνται οι παλαιότεροι από  εκείνα  τα χρόνια:

  "Λίγο  πριν από τα Χριστούγεννα  του 1941, δύο φορτηγά πλοία ήρθαν και άραξαν στην Αίγινα, Μέσα σε αυτά υπήρχαν είκοσι Γερμανοί στρατιώτες και εφόδια. Το έρημο λιμάνι ξαφνικά άρχισε να  παίρνει ζωή. Οι Γερμανοί ξεφόρτωσαν τα πλοία και φόρτωσαν τα εφόδια τους σε δύο αυτοκίνητα με έκδηλη τη χαρά τους, μια που τα εφόδια αυτά ήταν για τη γιορτή των Χριστουγέννων. Στο λιμάνι άρχισαν να εμφανίζονται δειλά – δειλά οι πρώτοι περίεργοι και πολλοί πεινασμένοι που περίμεναν να  πέσει κάτι από τα αυτοκίνητα για να τρέξουν όλοι να τα πάρουν, για να ξεγελάσουν την πείνα τους. Μόλις  τελείωσαν με το ξεφόρτωμα τα αυτοκίνητα των Γερμανών ξεκίνησαν για την Πέρδικα και τον Τούρλο. Αυτή η σκηνή επαναλήφθηκε πολλές φορές τα χρόνια  της Κατοχής. Οι  πεινασμένοι Αιγινήτες προσπαθούσαν κάτι να ξεκλέψουν για να φάνε, καιροφυλακτούσαν για κάποια πατάτα που θα έπεφτε τη στιγμή του ξεφορτώματος ή για κάποια φρατζόλα ψωμί. Αναφέρεται ότι υπήρχε κάποιος ο οποίος είχε  κατορθώσει να μεταφέρει ολόκληρο τσουβάλι με πατάτες, που είχε πέσει από τους Γερμανούς  στη θάλασσα, κολυμπώντας από τη μια  μεριά του λιμανιού  στην άλλη. ‘ Όταν  περπατούσες στο δρόμο – αναφέρει  η Γ. Κουλικούρδη  σε μαθητές  του 2^ου Γυμνασίου Αίγινας – έβλεπες μέσα στα μάτια των ανθρώπων το φόβο του θανάτου. Καταλάβαιναν ότι είναι καταδικασμένοι να πεθάνουν. Δεν είχαν να φάνε. Πέθαιναν από ασιτία…Δεν θα ξεχάσω την έκφραση αυτών που πέθαιναν από πείνα. Έβλεπες στα μάτια τους ένα…γιατί. Στην Κυψέλη πέθανε πολύς κόσμος’.

    Στα οχυρά και ιδιαίτερα στον Τούρλο  όπου δούλευαν πολλοί  Αιγινήτες  τα πράγματα  δεν ήταν διαφορετικά. Για να πάρουν οι εργάτες το φαγητό τους, οι Γερμανοί τους έβαζαν στη σειρά. Αν κάποιος έβγαινε λίγο έξω από τη σειρά, του πετούσαν ένα κουτάλι για να κάτσει στη θέση του…. Μέσα στα μακαρόνια έριχναν οι Γερμανοί για το φαγητό των εργατών ολόκληρες κονσέρβες μαζί με το κουτί και περισσεύματα φρούτων…. Μερικές φορές  οι εργάτες είχαν βρει μέσα στο φαγητό και ποντίκια….κάποια  φορά  οι Γερμανοί είχαν μαγειρέψει σπανάκι και οι εργάτες είδαν ότι πάνω – πάνω είχε κοπριά. Έτσι για τρεις  μέρες δεν έπαιρναν να φάνε. Την  τελευταία όμως επειδή πείνασαν, για να τους φτιάξουν άλλο φαγητό, το πήραν και το έχυσαν….στον Τούρλο δούλευαν και παιδιά. Κάποιοι εργάτες έκλεψαν τρόφιμα  και ενοχοποίησαν κάποιο παιδί, το οποίο τελικά το έστειλαν στις φυλακές Αβέρωφ στην Αθήνα. Όταν οι Γερμανοί  έφυγαν από την Αίγινα έτρεξαν οι Αιγινήτες να λεηλατήσουν τα οχυρά. Βρήκαν τρόφιμα, εργαλεία, κουτάλια, στρώματα, κρεβάτια, ρολόγια, μαχαίρια, ακόμα  και μαγειρευμένο φαγητό που από τη βιασύνη τους οι Γερμανοί το άφησαν. Πολλοί  ήταν αυτοί  που ακρωτηριάσθηκαν επειδή πάτησαν νάρκες. Οι  Γερμανοί  μπορεί να έφυγαν ξαφνικά, άφησαν όμως πίσω τους παντού θάνατο με τις νάρκες που είχαν τοποθετήσει σχεδόν σε όλη την περιοχή».

    Μετά την απελευθέρωση η πείνα έμεινε ως μια  φρικιαστική ανάμνηση για όσους  την έζησαν και είδαν τους συγγενείς  τους να πεθαίνουν. Ακόμα και σήμερα οι παλαιότεροι θυμούνται με πόνο  τα όσα  είδαν και έζησαν τότε  και εύχονται στα παιδιά  και στα εγγόνια  τους να μην ζήσουν αυτόν τον εφιάλτη.

   [τα   στοιχεία  που παραθέτουμε προέρχονται από την εργασία του 2^ου Γυμνασίου Αίγινας: «Τα Ναυτικά Οχυρά και Παρατηρητήρια της Αίγινας» και βασίζονται σε μαρτυρίες  παλαιών Αιγινητών]

Τα χρόνια της πείνας στην Αίγινα

Στα πρόθυρα της εορτής της 28ης Οκτωβρίου

    Η  επέτειος της 28 ης Οκτωβρίου  επιμένει να γδέρνει τη μνήμη των παλαιοτέρων γενεών  που έχουν να θυμούνται τις κακουχίες, τη πείνα, την οσμή του θανάτου, τους ήχους των εχθρικών αεροπλάνων, την αγριότητα του πολέμου, τον ηρωισμό ενός λαού που θέλησε να πολεμήσει και όχι να παραδοθεί στον κατακτητή.

      Όπως και στην υπόλοιπη Ελλάδα, έτσι και στην Αίγινα, ο πόλεμος και η γερμανική κατοχή έδειξαν το χειρότερο πρόσωπό τους, που ήταν  η πείνα. Ιδιαίτερα η Αίγινα δοκιμάστηκε περισσότερο από τα άλλα  νησιά του Σαρωνικού, λόγω της μεγαλύτερης απόστασης  που την χωρίζει από την Αττική και την Πελοπόννησο σε σχέση με τα υπόλοιπα νησιά που  κατόρθωναν να ανεφοδιαστούν από  τις κοντινές ακτές.

   Η πείνα  άρχισε  να  εμφανίζεται  με τον ερχομό των Γερμανών στην Αίγινα, ενώ η κατάσταση χειροτέρεψε  με την επιδρομή του χειμώνα  που όπως θυμούνται οι παλαιότεροι ήταν  πολύ  δύσκολος [1941-42]. Ο ανεφοδιασμός σε τρόφιμα σταμάτησε από τον Πειραιά το 1941. Αναφέρεται ότι μέσα σε τρεις μήνες το 1/6 του πληθυσμού του νησιού πέθανε από την πείνα. Υπολογίζεται ότι κατά το πρώτο τρίμηνο της πείνας, πέθαναν 700 περίπου άτομα. Από όλες τις περιοχές της Αίγινας δοκιμάστηκε περισσότερο η Κυψέλη, στην οποία αρχίζουν να λειτουργούν τα πρώτα συσσίτια με τη  φροντίδα του δάσκαλου Ιωάννη Ηλιόπουλου. 

Ο  δάσκαλος θέλοντας να αντιμετωπίσει το σοβαρό πρόβλημα της κακής διατροφής των μαθητών του Δημοτικού Σχολείου Κυψέλης,  οργάνωνε συσσίτια με πολύ κόπο και προσωπικές θυσίες πριν το ξέσπασμα του πολέμου. Αυτά τα  σχολικά   συσσίτια διακόπτονται με την κήρυξη του πολέμου και  επαναλειτουργούν από το Μάιο του 1941 με σκοπό τώρα να αντιμετωπίσουν  την πείνα  που  είχε αρχίσει  να αφανίζει τον πληθυσμό της Κυψέλης. Ενδεικτικά  αναφέρεται ότι πέθαιναν καθημερινά  τέσσερα με δέκα άτομα.

   Οι  Γερμανοί  είχαν  απαγορεύσει τον ανεφοδιασμό σε τρόφιμα από τον Πειραιά και την Πελοπόννησο, ενώ οι  ίδιοι άρπαζαν για τις δικές τους ανάγκες τα λιγοστά αγροτικά προιόντα του νησιού. Οι  καμπάνες κτυπούσαν πένθιμα  συνεχώς εκείνα τα χρόνια. Οι ιερείς έθαβαν καθημερινά τους σκελετωμένους από την πείνα νεκρούς. Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία κάθε χρόνο στην Κοινότητα Αίγινας πέθαιναν 60 –70 άτομα. Οι άνθρωποι έτρωγαν τα πάντα για να σωθούν, χαρούπια, τσόφλια από αμύγδαλα, κολοκύθια ωμά, κάθε είδους χόρτα. Από την ασιτία οι άνθρωποι πρήζονταν και αναγκάζονταν να αρπάξουν οτιδήποτε για να φάνε. Υπήρχαν βέβαια μικρές εξαιρέσεις κάποιων Αιγινητών που έκρυβαν ψωμί και λάδι. Μετά την απελευθέρωση τα κρυμμένα λάδια δεν ήταν κατάλληλα για κατανάλωση. Η  ανάγκη οδήγησε πολλούς στη ζητιανιά. Λέγεται ότι εμφανίστηκαν για πρώτη φορά στην Αίγινα ζητιάνοι, κλέφτες και διαρρήκτες.

   Χαρακτηριστικό της κατάστασης που επικρατούσε τότε στο νησί, ήταν  το παρακάτω περιστατικό που έλαβε χώρα στο λιμάνι της Αίγινας λίγο πριν από τα Χριστούγεννα του 1941, όταν δύο μικρά φορτηγά πλοία ήρθαν και άραξαν στο λιμάνι. Μέσα σε αυτά υπήρχαν είκοσι Γερμανοί στρατιώτες και  εφόδια. Το έρημο λιμάνι ξαφνικά άρχισε να παίρνει ζωή. Οι  Γερμανοί ξεφόρτωσαν τα πλοία και φόρτωσαν  τα εφόδια τους σε δύο αυτοκίνητα με έκδηλη τη χαρά τους, μια που τα εφόδια αυτά ήταν για τα Χριστούγεννα. Στο λιμάνι άρχισαν να εμφανίζονται δειλά – δειλά οι πρώτοι περίεργοι και πολλοί πεινασμένοι που  περίμεναν να πέσει κάτι  στο δρόμο για να τρέξουν όλοι να το πάρουν , για να φάνε. Μόλις  τελείωσαν με το ξεφόρτωμα τα αυτοκίνητα των Γερμανών ξεκίνησαν για τα οχυρά της Πέρδιακς και του Τούρλου. Αυτή η σκηνή επαναλήφθηκε αρκετές φορές τα χρόνια της Κατοχής. Οι πεινασμένοι Αιγινήτες προσπαθούσαν κάτι να ξεκλέψουν για να φάνε. Καιροφυλακτούσαν για κάποια πατάτα που θα έπεφτε τη στιγμή του ξεφορτώματος, για κάποια  φρατζόλα ψωμί. Αναφέρεται ότι υπήρχε κάποιος που είχε κατορθώσει να μεταφέρει ολόκληρο τσουβάλι με πατάτες, που είχε πέσει από τους Γερμανούς στη  θάλασσα, από τη μια πλευρά του λιμανιού στην άλλη, κολυμπώντας.

   Τα  χρόνια εκείνα μερικοί Αιγινήτες τόλμησαν να κάνουν εμπόριο με τα ψαράδικα και σφουγγαράδικα καίκια τους και να μεταφέρουν όσπρια, λάδι, σιτάρι, τα οποία αποθήκευαν και κατόπιν πουλούσαν στη μαύρη αγορά. Αρκετοί με τον τρόπο αυτό απέκτησαν χρήματα, ενώ άλλοι  καταστράφηκαν γιατί τα καίκια τους βομβαρδίστηκαν ή τορπιλίστηκαν γιατί υπήρχε η υποψία ότι  μετέφεραν αντιστασιακούς. Τα καίκια βοήθησαν να  αντιμετωπιστεί  κάπως το πρόβλημα της πείνας. Από το 1943 αρχίζει να υποχωρεί η πείνα, αφού προηγουμένως είχε θερίσει μεγάλο μέρος του πληθυσμού του νησιού. Ακολούθησε η Αμερικανική βοήθεια, ενώ μετά την απελευθέρωση η πείνα  έμεινε  μια φρικιαστική ανάμνηση  ιδιαίτερα για εκείνους που έχασαν εξαιτίας της γονείς, παιδιά, φίλους και συγγενείς.

Οικογενειακή γιορτή

   Έκανε  πρεμιέρα  την Παρασκευή 19 Οκτωβρίου στο Δημοτικό Θέατρο Αίγινας η νέα παράσταση του θεατρικού τμήματος  του Μορφωτικού Συλλόγου Αίγινας «Ο Καποδίστριας», παρουσιάζοντας το έργο της κ. Β. Φλώρου: «Οικογενειακή γιορτή».

   Το Θεατρικό τμήμα του  Συλλόγου που σε λίγους μήνες θα κλείσει τριάντα χρόνια ενεργούς και  συνεχούς παρουσίας στα πολιτιστικά δρώμενα του νησιού, εγκαινιάζει φέτος τη συνεργασία του με την εικαστικό και συγγραφέα κ. Βάσω  Φλώρου η οποία πέρα από τη συγγραφή του έργου έχει αναλάβει τη σκηνοθεσία και τα σκηνικά.

   Με πανάξιους έμπειρους  και δοκιμασμένους ηθοποιούς στο πλευρό της η κ. Β. Φλώρου πέτυχε να προσφέρει στο Αιγινήτικο κοινό μια παράσταση φρέσκια εύπεπτη, δροσερή και «δυστυχώς» επίκαιρη και διαχρονική. Από τη σκηνή παρελαύνουν γνωστές σε όλους μας φιγούρες των τελευταίων χρόνων. Μια ακτινογραφία της νεοελληνικής μικροαστικής οικογένειας με τα κουσούρια, τα ένοχα μυστικά, τις αναπόφευκτες αποκαλύψεις, τις απαραίτητες συγκαλύψεις και ένοχους συμβιβασμούς. Ο υπουργός, η κυρία του, η τηλεπερσόνα, ο φροντιστής και στυλίστας gay, ο καταπιεσμένος γιός, η αναγνωρίσιμη  καταπιεστική, αυταρχική εγωκεντρική ελληνίδα μάνα. Όλα  τα έχει αυτή η οικογενειακή γιορτή. Ακόμα και συλλήψεις.

   Άψογοι στους ρόλους τους οι – κατά σειρά  εμφανίσεως – ηθοποιοί: Ανέστης Κορνέζος, Νένα Τρικοπούλου, Πασχάλης Μελισσάρης, Μαρία Μαρμαρινού, Ασπασία Φωτάκη, Στέλιος Ξυδέας, Κώστας Φύσσας. Στο πλευρό τους η ακούραστη εργάτρια του Θεάτρου κ. Μαίρη Σταυρίδου και ο κ. Γ. Κοττάκης.

   Αν δεν ήταν οικογενειακή γιορτή θα ήταν μια κλεφτή ματιά από την κλειδαρότρυπα. Το κοίταγμα πίσω από την κουρτίνα στο εσωτερικό ενός σπιτιού που οι «αγαπημένοι» συγγενείς ξεσκίζουν τις σάρκες τους. Ή  ένα στήσιμο αυτιού από το φωταγωγό μιας πολυκατοικίας. Η «Οικογενειακή γιορτή» στήνεται στο διπλανό σπίτι από εμάς ή μήπως μπορεί και στο δικό μας;……..

   Βγαίνοντας από  το Θέατρο και έχοντας συνομιλήσει με τους συντελεστές της παράστασης και  κυρίως με την κ. Φλώρου, κατάλαβα για άλλη μια φορά ότι αρκεί το χαμόγελο, η ειλικρινής διάθεση, η απλότητα, η τιμιότητα στις προθέσεις, ο σεβασμός στον κόπο και την προσωπικότητα του άλλου  για να μπορέσει να στηθεί μια αξιοπρεπής θεατρική δουλειά. Και το κοινό δε θέλει πολλά. Ούτε πανάκριβα σκηνικά, ούτε εξεζητημένα έργα. Θέλει αλήθεια. Και αυτή, όταν του την στερείς, σου γυρίζει την πλάτη. Όταν  του την προσφέρεις  τότε σε ανταμείβει με ένα ζεστό και παρατεταμένο χειροκρότημα.

   Οι παραστάσεις δίνονται στο Δημοτικό Θέατρο Αίγινας και θα συνεχιστούν όλο το Νοέμβριο κάθε Παρασκευή – Σάββατο – Κυριακή μέχρι τις 9 Δεκεμβρίου. Ώρα έναρξης 20.30 μ. μ. Τιμή εισιτηρίου: 5 ευρώ.

Ιωάννα να είσαι πάντα δυνατή

  Ανώνυμος σχολιαστής μας ενημέρωσε σε προηγούμενη ανάρτηση μας, ότι ο πατέρας της Ιωάννας της μικρής μαθήτριας και μοναδικής μέσα στη τάξη της στη Γαύδο όπως είχαμε αναφέρει σε προηγούμενη ανάρτησή μας, δυστυχώς σκοτώθηκε σε τροχαίο. Εκφράζουμε τα συλληπητήρια μας στην μικρή Ιωάννα και πάντα να είναι δυνατή και να αντιμετωπίζει τη ζωή με χαμόγελο και ελπίδα.

Κώστας Π. Χάνος η ζωντανή ιστορία.

 Την Κυριακή 21 Οκτωβρίου ο Δήμος Αίγινας τιμά  τον διακεκριμμένο αγωνιστή κ. Κώστα Χάνο σε ειδική τελετή στο Λαογραφικό Μουσείο Αίγινας και ώρα 12.00 μ. μ.
 Με την ευκαιρία της βράβευσης κάνουμε μια μικρή αναφορά στη ζωή και τους αγώνες  του έτσι όπως έχουν καταγραφεί στο βιβλίο του που κυκλοφόρησς πριν δύο χρόνια με τίτλο: "Κώστας Χάνος η Οδύσσεια της ζωής μου στον 20ο αιώνα".
  Η φωτογραφία είναι του κ. Δημήτρη Βλάικου από το Aegina news.

   Ο  Κώστας Χάνος είναι ένα ιστορικό πρόσωπο με την κυριολεκτική έννοια του όρου. Έχει ζήσει την ιστορία των νεότερων χρόνων της Ελλάδας  από μέσα. Έχει γράψει ιστορία με τους αγώνες, τις ανησυχίες, τις επιλογές, τις πρωτοβουλίες, τη δράση του. Έχει διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στα πολιτικά, κοινωνικά και πολιτιστικά πράγματα του τόπου μας μέσα από την εμπνευσμένη διαδρομή και προσφορά του ως μέλους της τοπικής οργάνωσης του ΚΚΕ  Αίγινας και ως πρόεδρος  του Μορφωτικού Συλλόγου «Ο Καποδίστριας». Από το καλοκαίρι του 2007 αποφάσισε να καταγράψει την πολυκύμαντη  και ενδιαφέρουσα πορεία του  με σκοπό να την εκδώσει σε  μικρό βιβλίο. Ένα βιβλίο, μαρτυρία  ζωής  και αγώνων που  οι σελίδες του καλύπτουν το μεγαλύτερο μέρος του 20^ου αιώνα και αναφέρεται σε πλήθος ιστορικών προσώπων και γεγονότων που στιγμάτισαν τη νεότερη Ελλάδα.  . Από τους χωματόδρομους της προπολεμικής Αίγινας με τα πρώτα εμπορικά μαγαζιά και καφενεία, τις κόντρες Βενιζελικών και Βασιλικών,   τα συνθήματα στους τοίχους κατά τη διάρκεια της Γερμανικής Κατοχής, μέχρι τις διαδηλώσεις στην οδό Σταδίου.  Η δημιουργία της θρυλικής παρέας που δραπέτευσε από την Αθήνα  για να πάει να πολεμήσει στην Ανατολή. Η διαδρομή της από  τη Ραφήνα, στην Εύβοια, με ένα καΐκι διασχίσε όλο το Αιγαίο μέχρι τη Χίο, απέναντι στα Αλάτσατα και από κει στην Κύπρο, στη Μέση Ανατολή, στην εξορία στην Ικαρία και τη Μακρόνησο.

      Ο Κώστας Χάνος είναι το τρίτο παιδί του Παύλου και της Δωροθέας – Ντόλλυ – το γένος Κωνσταντίνου Βογιατζή, γεννήθηκε στις 19 Νοεμβρίου 1923 στον Πειραιά στην περιοχή Αμφιθέας. Ο  παππούς  του Κωνσταντίνος Βογιατζής έκανε  δύο γάμους. Ο πρώτος με ελληνίδα από την οποία απέκτησε πέντε  παιδιά. Ο παππούς   καταγόταν από τη Σύμη. Λεγόταν Κωσταντίνος Βογιατζής. Ήταν  μεγαλέμπορος σφουγγαριών. Είχε έρθει στην Αίγινα που ήταν διαμετακομιστικό κέντρο σφουγγαριών,  από όπου έφευγαν στολίσκοι στη Βόρεια Αφρική και μάζευαν σφουγγάρια. Ήρθε λοιπόν και διάλεξε την Αίγινα γιατί ήταν κοντά στην Αθήνα και θα μπορούσε έτσι να στέλνει τα εμπορεύματά του σε όλο τον κόσμο την εποχή εκείνη.

   Η  σχέση  του Κ. Χάνου με την Αίγινα αρχίζει από την εποχή που ο πατέρας  του πήρε προίκα από τον παππού  του  ένα σπίτι στο νησί. Ο πατέρας  του  Παύλος Σταύρου Χάνος, ήταν αρκετά πλούσιος για την εποχή εκείνη.   Η  καταγωγή  του πατέρα  του ήταν από την Ιθάκη. Σπούδασε στην Αγγλία    ναυτιλιακές επιχειρήσεις  και γνώριζε Αγγλικά, Γαλλικά, και Γερμανικά  και εργαζόταν στη Ναυτιλιακή Εταιρεία  του Ι. Χανδρή, στο μέγαρο Βάτη ως  διευθυντής. Η καταγωγή της μητέρας μου ήταν από τη Σύμη, κόρη του έμπορα σφουγγαριών Κωνσταντίνου Βογιατζή.

     

   Ο Κ. Χάνος  δραπετεύει με παρέα συνομηλίκων του,  με καΐκι μέσω Εύβοιας , Χίου και  Κύπρου  στη Μέση Ανατολή όπου  εντάσσεται στις Ελληνικές Δυνάμεις  που πολεμούσαν εκεί. Στη Μ. Ανατολή παρέμεινε  48 μήνες και πήρε μέρος σε πολλές μάχες όπως σε αυτήν στο Ελ – Αλ- Αμέιν. Μετά τις περιπέτειες στην Ανατολή επιστρέφει το 1945 στην Ελλάδα και τοποθετείται γραμματέας της ΕΠΟΝ.  Η δράση του γρήγορα τον οδηγεί στη φυλακή κι από κει στην εξορία:

«…Στη  φυλακή την μόνη που άφηναν να με επισκεφθεί ήταν την Άννα τη γυναίκα μου που τη γνώριζαν λόγω του γεγονότος ότι ο θείος  της ήταν αξιωματικός. Έτσι μπορούσαμε και λέγαμε λίγα λόγια από το τζαμάκι. Ο Καρούσος, θυμάμαι της έλεγε: «μην φοβάσαι θα τον προσέχω εγώ». Μετά από λίγο καιρό και ενώ στα αστυνομικά τμήματα είχαν μαζευτεί πολλοί κρατούμενοι, μας κατέβασαν με στρατιωτικά αυτοκίνητα «Τζειμς» στον Πειραιά. Οι μόνες που ήξεραν για αυτή την μετακίνησή μας ήταν η μητέρα, η αδελφή μου και η Άννα. Μας  φόρτωσαν στο πλοίο «Κολοκοτρώνης» δεμένους δυό – δυό και μας πέταξαν στη πλώρη που είναι τα σχοινιά και οι άγκυρες.

   Περιπλεύσαμε πολλά νησιά. Εντύπωση μου προκάλεσε η Μύκονος, την οποία περιπλεύσαμε πρωί – πρωί, χάραμα σχεδόν. Τότε η Μύκονος, ο οικισμός της χώρας , ήταν μόνο η Βενετία και οι ανεμόμυλοι. Το υπόλοιπο νησί ήταν ακατοίκητο. Όταν βγήκαμε στο Ικάριο πέλαγος πέσαμε σε μια τρομακτική θαλασσοταραχή. Εμείς είμαστε δεμένοι, με αποτέλεσμα αυτοί  που δεν άντεχαν τη θάλασσα, έκαναν εμετό ο ένας πάνω στον άλλο. Φωνάζαμε, διαμαρτυρόμασταν στον πλοίαρχο που πάντα έχει την κυριότητα  του πλοίου αλλά τίποτα. Μετά από πολύ προσπάθεια φθάσαμε στον Εύδηλο της Ικαρίας. Αφού αποβιβαστήκαμε ξεκινήσαμε περπατώντας με προορισμό το χωριό Δάφνη  το οποίο βρίσκεται σχεδόν στο κέντρο του νησιού. Κάναμε αυτή τη διαδρομή μέσα από μονοπάτια, από ρεματιές φορτωμένοι με τα πράγματά μας. Ανάμεσα μας ήταν και ο  Μίκης Θεοδωράκης.  Στο χωριό Δάφνη της Ικαρίας παραμείναμε για ένα χρόνο περίπου. Επειδή όμως ο Εμφύλιος είχε φουντώσει και στην Ικαρία και πολλοί ντόπιοι είχαν φύγει στα βουνά, δεν μας άφηναν να κυκλοφορούμε, αλλά να είμαστε περιορισμένοι στα σπίτια. Μέναμε σε σπίτια που παραχωρούσαν οι Ικαριώτες και για τα οποία το νοίκι το πλήρωνε το κοινό ταμείο της κολεκτίβας ή κάποιες φορές  τα σπίτια παραχωρούνταν δωρεάν.

    Το ευτύχημα είναι ότι το χωριό δεν είχε χωροφυλακή – λόγω του γεγονότος ότι ήταν μακριά από τη Χώρα. Γίνονταν μόνο εφοδίες. Έτσι μπορούσαμε να κυκλοφορούμε στο χωριό. Αναγκαζόμασταν να πηγαίνουμε δύο φορές την ημέρα να δίνουμε το παρόν στο κοντινό  μεγαλοχώρι την Ακαμάτρα, όπου υπήρχε σταθμός Χωροφυλακής. Έτσι περνούσαμε τον καιρό περπατώντας και συζητώντας. Με τον Μίκη Θεοδωράκη μείναμε για ένα χρόνο στο ίδιο δωμάτιο. Το κράτος τότε έδινε 5 δραχμές κατ’ άτομο για διατροφή. Με  καλή  διαχείριση που έκανε η ομάδα το φαί δεν μας έλειψε καθόλου.

   Όταν άρχισε ο ανταρτοπόλεμος από ντόπιους στην Ικαρία κατά τμήματα μας πήραν   με αρματαγωγά και κορβέτες και μας οδήγησαν στη Μακρόνησο όπου μπήκαμε στο 4^ο Τάγμα στο οποίο σχεδόν ήταν η ηγεσία του κόμματος [Σαράφης, Γαβριηλίδης]. Γενικά πάνω στην Μακρόνησο υπήρχε ένα κλίμα τρόμου. Για να επιτείνουν τον τρόμο αυτό, αυτούς που είχαν πάρει για τα στρατιωτικά σώματα ή  όσους είχαν απαλλαχτεί, τους επέστρεφαν  με σπασμένα κεφάλια ή χέρια ώστε να αναγκαστούν να υπογράψουν δήλωση μετανοίας, αλλά  βλέποντας τους   να φοβηθούμε και να υπογράψουμε. Τον Μ. Θεοδωράκη τον βασάνισαν πολύ με αποτέλεσμα να καταλήξει στο 401 Στρατιωτικό Νοσοκομείο. Στη  Μακρόνησο έμεινα περίπου  δύο  χρόνια, μέχρι το τέλος  του 1949. Οι συνθήκες ήταν φοβερές. Υπήρχε περίπτωση, επειδή η τροφοδοσία γινόταν από Λαύριο, να μην μπορούν να  έρθουν τα καΐκια ούτε η υδροφόρα λόγω τρικυμίας. Το 1947 ζήσαμε έναν τρομακτικό χειμώνα εκεί. Είχε χιονίσει στο νησί και το χιόνι αυτό μας έσωσε, γιατί δεν μπορούσαν να έρθουν υδροφόρες και πίναμε νερό από τα λακουβάκια που έλιωνε το χιόνι.  Σαν τα ζώα δηλαδή.

   Τον Αύγουστο του 1949 τελείωσε η παραμονή μου στη Μακρόνησο…….. Με  την αποκατάσταση της δημοκρατίας ήρθα σε επαφή με το Κομμουνιστικό Κόμμα και όταν ήρθα στην  Αίγινα, μπήκα στην οργάνωση σαν απλό μέλος, παρόλο που είχα προτάσεις για να γίνω γραμματέας του  κόμματος, στην οργάνωση της Αίγινας. Βέβαια  δεν δέχτηκα. Άλλωστε  έμενα ακόμα στην Αθήνα. Προς τιμήν μου, το κόμμα με εξέλεξε ως υποψήφιο βουλευτή της Α΄ Πειραιά στις εκλογές του 1996.

   Ήταν μοναδική εμπειρία. Διασχίσαμε όλα τα νησιά και τις περιοχές, έφθασα μέχρι τα Κύθηρα.  Τελικά από όλη την περιφέρεια αυτή, πήρα κάπου 2.200  σταυρούς και την ηθική ικανοποίηση για την αναγνώριση των αγώνων μου».

Αναβαθμίδες στην Αίγινα

   Από επιστημονικής πλευράς η ύπαρξη των αναβαθμίδων είναι αντικείμενο μελέτης και καταγραφής, για τους νησιώτες όμως η ύπαρξη τους θεωρείται δεδομένη γιατί είναι συνυφασμένη με την καθημερινότητά τους. Στις αναβαθμίδες – βαθμίδες ή πεζούλες  οργώνουν, σπέρνουν τον καρπό τους, και θερίζουν. Από αυτές τρέφουν την οικογένειά τους και τα ζωντανά τους. Με τις αναβαθμίδες συγκρατούν το λιγοστό καλλιεργήσιμο χώμα, αυτές καθορίζουν τα σύνορα  του χωραφιού τους και με αυτές υπολογίζουν τις προίκες που θα δώσουν. Οι αναβαθμίδες είναι μνημεία της ανθρώπινης δραστηριότητας.

    Στην Αίγινα συναντάμε πολύ συχνά αναβαθμίδες. Θα λέγαμε καλύτερα ότι οι αναβαθμίδες στην Αίγινα έχουν παρελθόν. Τις συναντάμε όχι μόνο στα βουνά αλλά και σε πιο «χαμηλές» περιοχές όπως στον Κοντό, στο Μεσαγρό, στη Κυψέλη, στο Λεόντι. Όπου υπάρχει πλαγιά ή ανωφέρεια. Σε αρκετά σημεία βρίσκονται  σε πολύ καλή κατάσταση. Αλλού όπως σε σημεία του Ελαιώνα ή του Μπουρδέχτη έχουν καταστραφεί, όπως δείχνουν και οι φωτογραφίες. Η ανοικοδόμηση του νησιού δεν επηρέασε σημαντικά τις αναβαθμίδες αντιθέτως σε πολλές περιπτώσεις τις σεβάστηκε και τις αξιοποίησε. Οι αναβαθμίδες αποτελούν αδιάψευστες αποδείξεις της ενασχόλησης των κατοίκων με τη γεωργία. Το ίδιο αποδεικνύουν και οι ανεμόμυλοι, τα αλώνια, τα πατητήρια, τα λιοτρίβια. Αξίζει στο σημείο αυτό να ανατρέξουμε σε κάποια στοιχεία.

   Το 1827 αναφέρεται από τους πρόκριτους ότι το μεγαλύτερο ποσοστό των κατοίκων ασχολείται με τη γεωργία, ιδίως των δημητριακών λόγω της οικονομικής  και δημογραφικής υποβάθμισης του νησιού εξαιτίας των εχθροπραξιών και των επιδρομών. Άλλωστε  η μορφολογία τους εδάφους επέτρεπε αυτή την ενασχόληση λόγω της μεγάλης διαθέσιμης καλλιεργήσιμης έκτασης σε σχέση με τα γειτονικά νησιά του Πόρου και της Ύδρας των οποίων οι κάτοικοι στρέφονταν σε άλλες μορφές βιοπορισμού.

   Τον 19^ο αιώνα η Αίγινα ήταν καλλιεργημένη και πιο πράσινη από τα άλλα νησιά του Σαρωνικού. Στις πλαγιές των βουνών οι γεωργοί συγκρατούσαν τα χώματα με τοίχους από ξερολιθιά, δημιουργώντας έτσι αναβαθμίδες, στις οποίες έσπερναν κριθάρι και άλλα δημητριακά ή φύτευαν ελιές, αμυγδαλιές, χαρουπιές, αχλαδιές. Χαμηλότερα έβαζαν συκιές, βερυκοκιές, ροϊδιές, και έσπερναν σιτάρι. Στις πεδιάδες καλλιεργούσαν  αμπέλια με σταφύλια σαββατιανά, ροϊδίτες, μαυρούδια.

   Ο Θ. Χελδράιχ αναφέρει ότι  το 1898 στις πεδινές περιοχές έβαζαν αμπέλια, ελιές, συκιές, αμυγδαλιές και στις πλαγιές των βουνών έσπερναν κριθάρι, όσπρια, λαθούρι, αρακά, ρεβίθια, κουκιά, βίκο. Εξ αιτίας του κλίματος τα σύκα, τα όσπρια και οι ντομάτες ωρίμαζαν πιο πρώιμα και γινόταν και εξαγωγή.  

   Από τα μέσα του 20^ου αιώνα άρχισε σταδιακά να υποχωρεί η καλλιέργεια των σιτηρών και άλλων γεωργικών προιόντων. Ήταν η εποχή όπου  έκανε την εμφάνιση της η φιστικιά. Η καλλιέργεια της, αντικατέστησε τις παραδοσιακές καλλιέργειες της Αίγινας όπως τα αμπέλια, αλλά  και ξερίζωσε για χάρη της πολλά δέντρα όπως ελιές , συκιές, αμυγδαλιές.

   Σήμερα που οι ανάγκες των ανθρώπων οδηγούν και πάλι στον πρωτογενή τομέα, η ύπαρξη πολλών αναβαθμίδων μπορεί να αξιοποιηθεί στην κατεύθυνση των μικρών οικογενειακών καλλιεργειών. Κυρίως όμως η καταγραφή και η μελέτη τους δεν θα αναδείξει μόνο   σε λαογραφικό επίπεδο, τους τρόπους καλλιέργειας και ζωής των παλαιών κατοίκων αλλά  θα οδηγήσει στην καλύτερη αξιοποίηση και χρήση της γης.

Οι φωτογραφίες απεικονίζουν κατά σειρά αναβαθμίδες στον Άγιο Νικόλαο στην Καβουρόπετρα, στους Λαζάρηδες, στον Μπουρδέχτη.