Ο φάρος που συντροφεύει τα ταξίδια μας

 Ήταν το 2009  όταν η Ομάδα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης  του 2ου Γυμνασίου Αίγινας ασχολήθηκε με τους πέτρινους φάρους  του Σαρωνικού. Η έρευνα  του θέματος αυτού έφερε στο φως πολλά όμορφα στοιχεία  για τον πρώτο φάρο στο λιμάνι  της Αίγινας, το λαδοφάναρο εκείνο - τον πρώτο φάρο που εγκατέστησε ο Ι. Καποδίστριας αλλά  και στοιχεία ιστορικά  για το γνωστό σε όλους μας Φάρο του Μπούζα.

 Παράλληλα  η έρευνα  των μαθητών επεκτάθηκε και  στους γειτονικούς φάρους  της Ψυττάλειας, της Σαλαμίνας, του Πόρου (Ντάνας), της Ύδρας (Ζούρβας) και  τέλος  των Σπετσών. Το  φάρο των Σπετσών επισκέφθηκαν οι μαθητές  και ξεναγήθηκαν στο κτίριο του. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Φάρος των Σπετσών που λειτουργεί με φαροφύλακα μέχρι σήμερα είναι ένα άρτιο συγκρότημα φάρου με το φαρόσπιτο και όλες  τις απαραίτητες εγκαταστάσεις.

   Η  εργασία  των μαθητών κυκλοφόρησε  σε φυλλάδιο  το 2009  και ίσως κάποια αντίτυπα της βρίσκονται στο βιβλιοπωλείο "Λυχνάρι".

Θυμηθήκαμε  αυτήν  την εργασία  με την αφορμή που δίνει η εκδήλωση που προγραμματίζεται για σήμερα Κυριακή 19 Αυγούστου στην αυλή του Λαογραφικού Μουσείου Αίγινας από το Σύλλογο "Ενεργοί πολίτες"

Πλήρης εικόνα  του Φάρου, του σπιτιού του φαροφύλακα και  της εκκλησίας  των Αγίων Αποστόλων.

Δημοσιεύουμε το σχετικό απόσπασμα από  την εργασία των μαθητών που αναφέρεται στο Φάρο του Μπούζα.

        Ο φάρος κατασκευάστηκε το 1881. Το ύψος του πύργου είναι 9 μέτρα και έχει εστιακό ύψος [από την επιφάνεια της θάλασσας] 11 μέτρα. Η περιοχή που βρίσκεται λέγεται   Πλακάκια και είναι στη δυτική πλευρά του νησιού. Σε παλαιότερες φωτογραφίες δίπλα στο Φάρο διακρίνεται το μικρό σπιτάκι του φαροφύλακα.

Στα πλαίσια αυτού του θέματος οι μαθητές πραγματοποίησαν επίσκεψη στο Φάρο του Μπούζα την Τρίτη 24 Μαρτίου 2009 το πρωί. Είχε προηγηθεί έρευνα από τους ίδιους  τους μαθητές στο διαδίκτυο, σε βιβλία  αλλά  και ενημέρωσή τους από τον κ. Δημήτρη Μπέση ο οποίος επί πολλά  χρόνια υπηρέτησε στην Υπηρεσία Φάρων και επισκέφθηκε πολλούς Φάρους στην Ελλάδα. Αν και η περιοχή του Φάρου στα Πλακάκια είναι γνώριμη, η επίσκεψη των μαθητών έκρυβε αρκετές εκπλήξεις. Η ηλιόλουστη μέρα και η γαλήνια θάλασσα βοήθησαν ώστε η επίσκεψη  να γίνει ένας μικρός περίπατος. Εκεί στην νοτιοδυτική άκρη της Αίγινας, οι μαθητές κατάλαβαν πόσο σημαντικές υπηρεσίες προσφέρει  το φως  του συγκεκριμένου Φάρου  στα πλοία  που διέρχονται προς Πειραιά αλλά και προς τα υπόλοιπα σημεία του Σαρωνικού. Η ύπαρξη του Ισθμού της Κορίνθου απέναντι, η Ελευσίνα και τα μεγάλα διυλιστήρια με τις συχνές διελεύσεις μεγάλων εμπορικών πλοίων καθιστούν την ύπαρξη του Φάρου σημαντική.

  Σύμφωνα με πληροφορίες που μας έδωσε ο  Γιάννης Μπέσης είναι αυτόματος, λειτουργεί με ηλιοβαλβίδες. Έχει τρεις αναλαμπές. Μέχρι το 1953 υπήρχε και το σπιτάκι του φαροφύλακα, [φαροικία] ανάμεσα στο κτίριο του Φάρου και στο εκκλησάκι των Αγίων Αποστόλων. Από εκείνη τη χρονιά αυτοματοποιήθηκε και δεν χρειαζόταν προσωπικό. Ο πατέρας του κ. Μπέση είχε το παρατσούκλι «Μπούζας» και επειδή διέμενε μέσα στο σπιτάκι αυτό, οι άνθρωποι ονόμασαν το Φάρο, ως φάρο του Μπούζα. Επίσης πληροφορηθήκαμε ότι όλοι οι φάροι παλαιά κτίζονταν κοντά σε εκκλησάκια και είχαν σημαία. Ο κ. Μπέσης έχει υπηρετήσει στους φάρους της Ύδρας, των Σπετσών, της Σύρου, της Ψυττάλειας , στην Παραπόλα στην οποία ήταν και διοικητής. Κανένα ναυτικό ατύχημα δεν έχει συμβεί κοντά στο φάρο του Μπούζα,  όπως μας είπε ο κ. Μπέσης, παρά μόνο στο Λιβάδι με μια ανεμότρατα. Τέλος στα λιμάνια οι φάροι – μας είπε – είναι δύο ειδών πράσινοι και κόκκινοι. Ο πράσινος σημαίνει σωστή είσοδο, ενώ ο κόκκινος λάθος είσοδο. Επίσης κάθε πλοίο πρέπει να είναι εφοδιασμένο με «φαροδείκτη», ένα βιβλίο που έχει καταγεγραμμένους όλους τους φάρους.

    Σήμερα ο φάρος είναι αυτόματος και τη φροντίδα του έχει η Υπηρεσία Φάρων, η οποία με φαρόπλοιο που έρχεται σε τακτικά χρονικά διαστήματα φροντίζει το φάρο. Ωστόσο ο φάρος μοιάζει εγκαταλελειμμένος. Κανένα ίχνος συντήρησης και φροντίδας  του δεν διακρίνεται  στο κτίριο. Ένα κτίριο  φτιαγμένο από αιγινήτικη πέτρα, αλλά δυστυχώς ασβεστωμένο. Πολλοί   επισκέπτες έχουν φροντίσει  να «διακοσμήσουν» τον εξωτερικό τοίχο  με κακόγουστα γκράφιτι και φράσεις. Η σιδερένια πόρτα που θα  έλεγε κανείς ότι «σφαλίζει» το εσωτερικό του είναι ξεχαρβαλωμένη και στέκεται  με ένα λουκέτο. Οι μεντεσέδες από την άλλη μεριά της πόρτας έχουν διαλυθεί. Έτσι κατορθώσαμε να την ανοίξουμε και να «παραβιάσουμε» το εσωτερικό  χώρο του Φάρου, αντικρίζοντας όχι μόνο την παλαιότερη σκουριασμένη πόρτα του, αλλά  και έναν μικρό σκουπιδότοπο από εργαλεία και αντικείμενα που χρησιμοποιούνταν παλιά. Η έκπληξη όλων ήταν μεγάλη  όταν αποκαλύφθηκε στα μάτια μας, μία θαυμάσια πέτρινη στριφτή σκάλα  που οδηγούσε  στο «μπαλκόνι»  του φάρου. Τα  συναισθήματα  των μικρών  επισκεπτών - εξερευνητών ήταν ανάμεικτα. Τέτοια αρχιτεκτονική ομορφιά και τόση εγκληματική εγκατάλειψη μαζί. Τούτος ο φάρος μία αναπόσπαστη ψηφίδα  του Αιγινήτικου τοπίου. Συνέχεια εκείνου του πρώτου Φάρου, του πυρσού  που άναψε ο Ι. Καποδίστριας στο λιμάνι της Αίγινας όταν επέλεξε την Αίγινα ως έδρα του νεοσύστατου Ελληνικού κράτους.  
     Ήταν  το 1829  άναψε ο πρώτος φανός     στο στόμιο του λιμανιού της Αίγινας, από τον κυβερνήτη Ι. Καποδίστρια. Μέχρι το 1831  που άναψαν άλλοι δύο φανοί [στις Σπέτσες και στην Κέα] ήταν ο μόνος φανός στο ελεύθερο ελληνικό κράτος.  Ο πρώτος αυτός παράκτιος πυρσός τοποθετήθηκε πάνω στο εκκλησάκι του Αγίου  Νικολάου του Θαλασσινού. Σήμερα θεωρείται ο πρώτος φάρος  του Ελληνικού κράτους. Στοιχεία  για τη λειτουργία του ή την πρώτη «αφή» του δεν υπάρχουν. Οι πληροφορίες ωστόσο που έχουμε είναι προφορικές και διασώθηκαν από γενιά σε γενιά. Στον προϋπολογισμό του κράτους για το 1848 βρίσκουμε πίστωση 368.00 δραχμών για τη λειτουργία του. Αυτό το στοιχείο αποτελεί και τη μοναδική επίσημη πληροφορία  που έχουμε για την ύπαρξη του φανού.

         Στο  λιμάνι της Αίγινας και σε άλλα σημεία του νησιού [Τούρλος – Μονή] υπάρχουν  σύγχρονοι φανοί. Ωστόσο  ο φάρος  στα Πλακάκια   στέκεται  αγέρωχος  και πεισματάρης να θυμίζει εκείνες τις εποχές  που το «άναψε – σβήσε» του ήταν  παρηγορητικό και σωτήριο για τους ναυτικούς. Στη  Μεσόγειο που θεωρείται η «μάνα  των Φάρων»  και  στην Ελλάδα που το στίγμα της στην παγκόσμια ναυτική ιστορία δίνουν οι πέτρινοι φάροι της ως τα σημαντικότερα σύγχρονα μνημεία της, ο φάρος  του Μπούζα, ο δικός μας φάρος, είναι παραδομένος στη φθορά  του χρόνου και την εγκατάλειψη. Τόπος περιπάτου τα καλοκαιρινά απογεύματα, τόπος ψαρέματος  και κολύμβησης, τόπος ρεμβασμού και ψυχικής ηρεμίας. Πόσοι  αγάπησαν, ερωτεύτηκαν και τραγούδησαν στα βράχια του; Σημείο αναφοράς  για όσους ταξιδεύουν. Σύμβολο και σήμα κατατεθέν της Αιγινήτικης ομορφιάς. Μήπως του αξίζει μια καλύτερη μεταχείριση; Μήπως αξίζει  λίγη από την προσοχή και τη φροντίδα μας; Μήπως του οφείλουμε  ένα ευχαριστώ  που  ως    ακοίμητος και ακάματος φρουρός συντροφεύει  τα ταξίδια μας; Τη στιγμή που σε πολλές περιοχές της πατρίδας μας οι πέτρινοι φάροι αναπαλαιώνονται και προβάλλονται, μήπως ήρθε  η ώρα  και για  το δικό μας φάρο;

Το  "φαρόσπιτο" που πλέον δεν υπάρχει.